قالی تبریز نماد زیبایی فرش ایران

تاریخ کهن هنر و فرهنگ ایرانی در ترکیب با عشق و ذوق هنری مردم، فرش ایرانی را در عرصه جهانی به عنوان یک هنر کامل معرفی می‌کند و سال‌هاست که تحسین جهانیان را برانگیخته است. فرش ایرانی با ترکیب هندسی و رنگ‌هایش در تاریخ هنر بشر جایگاه والایی داشته و از غنی‌ترین میراث فرهنگی کشور به حساب می‌آید و می‌توان گفت هیچ میراث فرهنگی در دنیا نمی‌تواند با فرش ایرانی در عرصه‌های هنر به رقابت بپردازد.

عبدالله احراری، عضو انجمن علمی فرش ایران در گفت‌وگو با ایسنا به معرفی قالی آذربایجان پرداخت و اظهار کرد: منطقه آذربایجان یک منطقه وسیع شامل سه استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، استان اردبیل و بخشی از استان کردستان است که هموطنان آذری در آن زندگی می‌کنند. این منطقه بزرگ به دلیل پتانسیل‌های بالقوه‌ای که دارد همواره توانسته یکی از مراکز مهم فرش‌بافی کشور باشد.

وی ادامه داد: پس از اینکه سلسله صفویه در صدر حکومت مستقر شد مکتب هنری تبریز شکل گرفت و این موضوع دلیلی شد بر آنکه کارگاه‌های بزرگ قالی‌بافی در شهر تبریز مستقر شوند. از طرفی موقعیت شهر تبریز و وجود هنرمندان پر تلاش آن یکی از دلایل شهرت قالی این منطقه بوده است.

عضو انجمن علمی فرش ایران اضافه کرد: صادرات قالی از طریق تبریز و آذربایجان از نیمه دوم قرن بیستم رواج یافته و تا پایان جنگ جهانی دوم صادرات فرش تبریز از طریق ترکیه و قبل از آن عثمانی به کشورهای اروپایی ادامه داشته است.

احراری خاطرنشان کرد: تورج ژوله در کتاب «پژوهشی در فرش ایران» اینطور بیان می‌کند که صادرات قالی ایران از طریق تبریز تا آن حد برای دولت ایران پرافتخار و مهم بود که تصاویری از صادرات این فرش بر روی اولین کارت‌پستال‌های زیبا که در اواخر دوره قاجار چاپ شده بود نقش بست و به اقصی نقاط جهان ارسال شد.

وی گفت: در واقع بخش عمده‌ای از تجار ایرانی که به خرید و فروش فرش در اقصی نقاط جهان مشغول هستند اصالتا تبریزی هستند، البته گفتنی است که بخش قابل توجهی از تجار فرش تهران از حوزه قالی‌بافی تبریز پا به عرصه تولید و تجارت فرش نهاده‌اند.

عضو انجمن علمی فرش ایران در خصوص مشهورترین تولیدکنندگان قالی تبریز بیان کرد: از اولین و بزرگترین صادرکنندگان فرش که در واقع از پرچم‌داران صادرات فرش بودند می‌توان به «حاج یوسف قالیچی»، «حاج عبدالله قالیچی»، «حاج میرزا جعفر اسلام‌بلکی»، «صمد قره قالیچی»، «میرزا علی‌اصغر قالیچی» ، «میرزا علی‌اکبر قالیچی» و «اسماعیل قالیچی» که همگی از فرزندان شادروان حاج عبدالله قالیچی بودند و حاج محمد مراقانی و ... اشاره کرد. بخش قابل توجهی از این صادرکنندگان در شهر استانبول و در سرایی به نام سرای «والده خان» دفتر تجاری داشتند و در آنجا مشغول تجارت فرش بودند.

صادرات قالی ایران از طریق تبریز تا آن حد برای دولت ایران پرافتخار و مهم بود که تصاویری از صادرات این فرش بر روی اولین کارت‌پستال‌های زیبا که در اواخر دوره قاجار چاپ شده بود نقش بست و به اقصی نقاط جهان ارسال شد.

احراری در خصوص تقسیم‌بندی فرش آذربایجان افزود: حوزه قالیبافی استان آذربایجان را به چند گروه می‌توان تقسیم کرد که بخش اول شامل قالی‌هایی می‌شود که در تبریز بافته شده است. این قالی‌ها عمدتا ریزبافت بوده و امروزه تا آن حد پیش رفته‌اند که زبانزد خاص و عام هستند و نام قالی تبریز همواره بر زبان‌ها جاری است.

وی ادامه داد: بخش دیگر مربوط به قالی‌های عشایری و روستایی این منطقه است که در اطراف تبریز بافته می‌شوند که برای این‌ قالی‌ها نیز جایگاه خاصی دارند. امروزه قالی که در شهرستان‌های  «هریس»، «گراوان»، «مهروان» و بخش‌هایی از این شهرستان‌ها بافته می‌شود جزو این دسته به حساب می‌آیند. البته ناگفته نماند که فرش‌های عشایری شاهسون جایگاه خاص خود را دارند.

تبریز پایتخت قالی ایران

عضو انجمن علمی فرش ایران ابراز کرد: امروزه شهر تبریز به عنوان پایتخت قالی و مهد گهواره قالی شناخته می‌شود. این شهر جایی است که بزرگترین طراحان و تولیدکنندگان قالی مشغول به فعالیت هستند. استان آذربایجان اکثر تولیدکنندگان فرش استان‌های کشور را به لحاظ طراحی قالی از نظر مواد اولیه و تکنیک بافت تغذیه می‌کند و سهم عمده‌ای در قالی‌بافی سطح کشور دارد.

احراری در مورد ویژگی‌های فنی قالی تبریز تشریح کرد: تار و پود فرش تبریز از نخ و بعضا ابریشم بوده و پرز این قالی پشمی و گاها از ابریشم مرغوب است. گره رایج در فرش تبریز گره متقارن است و فشردگی گره‌ها زیاد است، به طوری‌که فرش تبریز را کاملا متراکم نشان می‌دهد. پرز قالی تبریز اندکی زبر بوده؛ چراکه آب مورد استفاده رنگرزی دارای املاح زیادی است.

استفاده از طرح گل‌ و گیاه در فرش تبریز بسیار رایج است

وی خاطرنشان کرد: بسیاری از تولیدات تبریز دارای طرح‌های حیوانی یا شکارگاهی هستند. استفاده از طرح‌های گل و گیاه در فرش‌بافی این منطقه بسیار رایج است. شهر تبریز مرکز تولید فرش و سایر بخش‌های این شهرستان همچون شهرستان «هریس» مرکز تولید انواع قالیچه است.

وی گفت: از مهمترین ویژگی‌های این دسته از قالی‌ها می‌توان به تنوع و کثرت رنگ‌ها ، حرکت ‌آرام رنگ‌ها، زنده ‌بودن رنگ‌ها، کوتاه‌ بودن ساق پرز، وجود شیارهای طولی در پشت فرش، دارا بودن زیر ضخیم‌تر و دو پوده ‌بودن آن اشاره کرد.