هنر
نمایش غرور ملی در زبان خاموشِ فرش ایرانی
سایت اطلاع رسانی فرش ایران - کارپتور
پوستر رسمی سی‌ودومین نمایشگاه فرش دستباف ایران به سفارش مرکز ملی فرش ایران، توسط علیرضا قادری – طراح گرافیک و مدیر سایت اطلاع‌رسانی فرش ایران (Carpetour) – طراحی شده است. پیش از این نیز در خردادماه سال جاری، نشان رسمی «روز ملی فرش ایران» به طراحی همین هنرمند رونمایی شده بود.
علیرضا قادری در توضیح روند شکل‌گیری این پوستر می‌گوید:
«به دلایلی که ذکرشان ضرورتی ندارد، زمان بسیار محدودی – حدود سه روز – برای طراحی پوستر از سوی مرکز ملی فرش ایران در اختیارم قرار گرفت. این اتفاق، در حالی رخ داد که حدود یک ماه از پایان جنگ ۱۲ روزه‌ای می‌گذشت که با وجود پاسخ‌های متقابل ایران، تلخی و اندوه آن همچنان بر فضای عمومی کشور سایه انداخته و غرور ملی را جریحه‌دار کرده بود.
در چنین شرایطی، احساس کردم لازم است پوستر این دوره از نمایشگاه فرش، فراتر از یک اعلان تصویری، حامل مفهومی عمیق‌تر باشد؛ مفهومی که با تأکید بر روحیه سلحشوری، غرور ملی و ریشه‌های فرهنگی ملت ایران، بتواند تلویحاً پاسخی آرام اما معنادار به آن وقایع باشد. لطیف‌ترین و در عین حال بلیغ‌ترین مضمون برای چنین پیامی، صحنه‌ی نبرد اسطوره‌ای میان خیر و شر یا روشنایی و تاریکی بود؛ مفهومی که در سنت تصویری ایران با عنوان 'گرفت و گیر' شناخته می‌شود – همان نبردهایی که در نگاره‌های تاریخی میان شیر و اژدها، شیر و گاو یا سیمرغ و اژدها به تصویر کشیده شده‌اند.
با پذیرش این ایده از سوی مرکز ملی فرش، جست‌وجویی فشرده و فکری در میان بیش از ۴ ترابایت آرشیو تصویری آغاز شد که طی حدود ۴۸ ساعت به انتخاب ۱۰ گزینه‌ی اصلی انجامید. در نهایت، قالی تصویری منحصربه‌فردی از راور کرمان – مربوط به سده نوزدهم میلادی – به عنوان طرح اصلی انتخاب شد. این قالی نه تنها صحنه‌ٔ باشکوه 'گرفت و گیر شیر و اژدها' را در بخش بالایی خود دارد، بلکه در کلیت ترکیب خود از طرح‌های درختی یا باغی پیروی می‌کند، با درختانی پُر از پرندگان رنگارنگ که نماد زندگی، آرامش و طراوت‌اند.
احساس کردم لازم است پوستر این دوره از نمایشگاه فرش، فراتر از یک اعلان تصویری، حامل مفهومی عمیق‌تر باشد؛ مفهومی که با تأکید بر روحیه سلحشوری، غرور ملی و ریشه‌های فرهنگی ملت ایران، بتواند تلویحاً پاسخی آرام اما معنادار به آن وقایع باشد.
شایان ذکر است که این تصویر پیش‌تر حدود ۲۱ سال پیش برای طراحی پوستر نمایشگاه قالی‌های نفیس ایران در پاریس مورد استفاده قرار گرفته بود. با وجود این، وقتی تصویر آرشیوی آن برای بررسی به مرکز فرستاده شد، مورد استقبال قرار گرفت و تأکید شد که با گذشت بیش از دو دهه، استفاده‌ی مجدد از آن – به‌ویژه با همان ساختار ترکیب‌بندی – بلامانع و حتی ارزشمند است. بنابراین، کادربندی اصلی – که با الهام از کمپوزیسیون مینیاتورهای ایرانی طراحی شده بود – حفظ شد.
در طراحی عنوان نمایشگاه، از خوشنویسی نستعلیق ایرانی استفاده کردم؛ با کرسی‌چینی ویژه‌ای که معمولاً در طراحی‌های مشابه از آن بهره می‌برم. هرچند برای نگارش حروف از نرم‌افزار استفاده می‌کنم، اما نوع ترکیب و جای‌گذاری حروف، امضای گرافیکی شخصی‌ام را شکل می‌دهد.
برای زمینه‌ٔ پوستر نیز به دنبال رنگی زنده، اصیل و تأثیرگذار بودم. قالی اصلی دارای زمینه‌ای به رنگ لاکی دوغی است؛ رنگی در طیف شَنگُرف، که در نگارگری و هنرهای سنتی ایران جایگاه مهمی دارد. به منظور ایجاد تأکید بصری بیشتر، از تصویری ساده از یک گبه‌ی ریزباف لاکی برای پس‌زمینه استفاده کردم و حاشیه‌ی فرش راور را در تصویر حذف نمودم تا تمرکز بیشتری بر صحنه‌ی گرفت و گیر و فضای مرکزی قالی حاصل شود.»
سفارش دهنده از طراح خواسته تا شرحی بر این طرح تهیه و برایشان ارسال کند. آنچه در ادامه می خوانید همان متن درخواستی و احساس و نگاه قادری به طرح این پوستر بوده است:
|
پوستر سی‌ودومین نمایشگاه فرش دستباف ایران، بر پایه‌ی تصویری از یک قالی تصویری برجسته از کرمان در سده نوزدهم طراحی شده است. این انتخاب، نه‌تنها بزرگداشتی است برای یکی از باشکوه‌ترین سنت‌های بصری و هنری ایران، بلکه حامل لایه‌هایی پنهان از پیام‌های تاریخی، فرهنگی و ملی است؛ پیام‌هایی که در شرایط امروز، بار معنایی خاص‌تری می‌یابند. در این قالی، با یکی از پیچیده‌ترین ترکیب‌های مفهومی هنر تصویری ایرانی مواجهیم: صحنه‌ی "گرفت و گیر" شیر و اژدها. در فرهنگ تصویری ایران، «گرفت و گیر» نه صرفاً تقابل دو حیوان که نماد مبارزه خیر و شر، قدرت و فتنه، روشنی و تاریکی است. شیر، به‌مثابه نماد توان و صلابت، در نبردی بی‌امان با اژدها، نماد نیروی تهدیدگر و ویرانگر، درگیر است. این صحنه در بالای قالی جای گرفته و همانند تاجی بر سرتاسر ترکیب نشسته است؛ گویی که حراست از کل ساختار و باغِ زندگی را بر دوش گرفته باشد. این «باغ» – همان ساختار کلی طرح قالی که به دسته‌بندی باغی یا درختی تعلق دارد – به‌مثابه تصویری از نظم کیهانی، حیات و تداوم ظاهر می‌شود. درختانی که از ریشه تا تاج گسترده‌اند، شاخه‌هایی که پرندگان خوش‌الحان و رنگارنگ بر آن‌ها نشسته‌اند، همگی نشانه‌هایی از صلح، باروری، و زیبایی زندگی در فرهنگ ایرانی‌اند. با این حال، در بالای این جهان زیبا و منظم، نبردی تعیین‌کننده جریان دارد؛ نبردی که توازن را حفظ می‌کند و از گنجینه‌ی حیات پاسداری می‌کند. در شرایطی که غرور ملی ایرانیان در پی سلسله‌ای از وقایع تلخ و تعرض‌های خارجی، آماج زخم شده است، این تصویر با زبانی هنری، آرام و بی‌ادعا، اما ژرف و تأثیرگذار، نماینده‌ی احساسی فراگیر است: احساسی از ایستادگی، شجاعت و زیبایی مقاومت. انتخاب این نقش از دل یک قالی تاریخی، بیانی هنری‌ست از اینکه ملت ایران همواره بافته‌هایی دارد که در تار و پودشان، داستان ایستادگی در برابر تاریکی تنیده شده است؛ بی‌آن‌که نیاز به فریاد باشد. در عین حال، این پوستر یادآوری می‌کند که فرش ایرانی، تنها یک هنر کاربردی نیست؛ بلکه بومی‌ترین زبان تصویری ماست که در خود تاریخ، اسطوره، هویت و مقاومت فرهنگی را جای داده است. در دل این باغ نمادین، فرش به صحنه‌ای از زیست‌جهان ایرانی بدل می‌شود؛ جهانی که در آن زیبایی و نبرد، طراوت و ایستادگی، رنگ و ایمان در کنار هم معنا می‌یابند. بدین‌سان، پوستر نمایشگاه امسال، صرفاً یک اعلان بصری برای یک رویداد فرهنگی نیست؛ بلکه بیانیه‌ای خاموش اما ژرف است از فرهنگ، غرور و توان ایستادگی ملت ایران در برابر تلاطم‌های بیرونی؛ همان‌گونه که قالی ایرانی، قرن‌ها با خاموشی و متانت، این روایت‌ها را بر دارهای افراشته و بر نقش‌های خیال‌انگیز خود بازتاب داده است. |
اگر این مطلب را می‌پسندید از طریق لینک‌های زیر در شبکه‌های اجتماعی به سایر علاقه مندان همرسانی کنید!
دیدگاه ها
سلام و ادب و احترام هوشمندی در انتخاب نقش و نگاره خوانی آن بسیار بجاست. مسلما آثار هنری روایت هایی را در خود پنهان دارند. که هم حکما و دانشمندان و هم عامه مخاطبان پیام آن را به روشنی دریافت میکنند. همچنین با مفاهیم پس پشت روان مخاطب در ارتباط است و ناخودآگاه آنان را تلنگری میزند
با سلام و آرزوی سلامتی. از حسن ظن شما سپاسگزارم
جناب قادری فردی فعال در حوزه رسانه و گرافیک هستند ، این انتخاب به جا ، که تداعی قدمت، عظمت و هنر ایرانی است ، نشان از تراوش فکری این هنرمند است
جناب صحتی سلام. ارادتمند شما و تمامی عزیزان دستاندرکار هنر قالیبافی ایران هستم. تندرست و پیروز باشید