شتابزدگی در منفک شدن فرش دستباف از وزارت صمت نتایج دردناکی دارد

اخیرا از ساختار جدید وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) رونمایی شده که در آن برخی معاونت‌ها حذف و برخی ادغام شدند که از جمله آن‌ها می‌توان به حذف مرکز ملی فرش از ساختار جدید صمت اشاره کرد.

در چارت جدید، مرکز ملی فرش به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی منتقل می شود، اما این موضوع موجی از انتقادات فعالان صنعت فرش را به همراه داشته و حتی هشدارهایی نسبت به احتمال کاهش صادرات مطرح شده است.

این در حالی است که وضعیت تولید و صادرات فرش دستباف در سال‌های اخیر دچار مشکلات فراوان بوده، به طوری که طبق اعلام گمرک، صادرات فرش دستباف درسال ۱۳۷۲ به اوج خود رسیده و حدود دو میلیارد دلار بوده و برای پنج تا هفت میلیون نفر شغل ایجاد کرده است، اما این رقم به تدریج کاهش یافته، به طوری که به حدود ۲۴۰ میلیون دلار درسال ۱۳۹۷ و پس از اعمال تحریم ها به ۷۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۸ و ۵۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۹ رسیده است.

بسیاری از فعالان نگرانی های زیادی در خصوص این تفکیک دارند؛ آنها معتقدند این تصمیم بزرگ بدون پرسش از فعالان و کارشناسان این حوزه اتفاق افتاده است و می تواند نتایج مهلکی برای فرش دستباف ایرانی داشته باشد.
حجت اله مرادخانی در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با اشاره به این که مرکز ملی فرش دستباف ایران سال‌ها زیر مجموعه وزارت صمت بوده و ریاست آن با حکم مستقیم وزیر صمت انتخاب می‌شده است، گفت: در بازه زمانی طولانی فرش دستباف ایرانی یکی از اصلی ترین کالاهای صادراتی غیر نفتی به غیر از پتروشیمی بوده و مداخله شتاب‌زده در ساختار مدیریتی آن خطرناک است.

وی درباره انتقال مرکز ملی فرش دستباف ایران به وزارت میراث فرهنگی گفت: نکته مهم درباره این انتقال در مرحله نخست مشورت نکردن با فعالان و متخصصان حوزه فرش است؛ اگر قرار است مرکز ملی فرش از وزارت صمت منفک شود چرا از تشکل‌های صنفی و فعالان فرش دستبافت نظر خواهی نشد و آنها از این تغییر بی اطلاع بودند. باید برای این تصمیم گیری نظرات کارشناسان دریافت و اعمال می‌شد.

این استاد دانشگاه افزود: بسیاری از فعالان فرش مثل اتحادیه تولید کنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف پس از انتشار این خبر مبنی بر تغییر چارت وزارت صمت و جدا شدن مرکز ملی فرش به وزارت میراث فرهنگی دچار شوک و حیرت شدند و گلایه کردند که چرا از آنها سوال نشده است.

مرادخانی با اشاره به وضعیت صنایع دستی در ساختار وزارت میراث فرهنگی گفت: در سال‌های اخیر صنایع دستی هیچ گاه اولویت این وزارت نبوده و با آمدن فرش به این معاونت معلوم نیست چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آیا این تلفیق تاثیر فزاینده یا بازدارنده خواهد داشت؟ زیرا این تغییر اتفاق کوچکی نیست و بر معیشت تعداد زیادی از مردم تاثیرگذار بوده و یکی از مهم‌ترین محصولات فرهنگی ایران را با چالش مواجه می‌سازد.

این پژوهشگر صنایع دستی با بیان اینکه برگ برنده ایران در عرصه جهانی صنایع دستی و فرش دستباف است، گفت: آنچه از ایران در نمایشگاه و موزه‌های بین المللی به نمایش در می‌آید فرش دستباف و یا صنایع دستی ایرانی ادوار مختلف بوده و همین برگ برنده ایران نیز محسوب می‌شود و تصویری که شهروندان دیگر کشورها از سرزمین ایران دارند برآمده از جلوه‌های این حوزه از هنرهای سنتی است. مثلا فرش پازیریک که قدیمی‌ترین فرش جهان محسوب می‌شود و در موزه‌ آرمیتاژ روسیه خودنمایی می‌کند؛ فرشی ایرانی است.

وی با اشاره به ظرفیت فرش و وجه بین المللی آن که عاید ایران می‌شود، گفت: تصمیم یکباره در این خصوص جفا است؛ اگر ایران می خواهد در عرصه جهانی دیده و شنیده شود باید از ظرفیت‌های فرهنگی و هنری اش استفاده کند، باید با صدای رسا، خوش لحن و صلح‌دوست هنر ایران با جهانیان تعامل داشته باشیم.

مرادخانی با اشاره به تصمیم مهلک و ویرانگر انحلال سازمان صنایع دستی و الحاق آن به سازمان میراث فرهنگی در سال ۸۴ گفت: آن موقع نیز تصور نمی شد که تصمیم اشتباهی است، اما نتایج مهلکی داشت؛ و تمام  فرصت عظیم بازرگانی و فروش، ‌صادرات صنایع دستی را از بین برد. آن موقع نیز، مسئولان بدون مشورت با کارشناسان و متخصصان این حوزه تصمیم گرفته بودند.

این استاد دانشگاه گفت: سوال مهم از مسئولان وزارت صمت این است که این تفکیک، مسئله سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است؛ فرش ایران در بسیاری از کاخ‌های سلطنتی و مکان های دیپلماتیک بر زمین انداخته شده، بعد از نفت و پتروشیمی مهمترین کالای صادراتی ایران محسوب می‌شود؛ و تک تک این محصولات رسانه نافذ از فرهنگ و تمدن مردم ایران در میان دیگر ملل جهان است و این خود همیشه عاملی موثر در برابر ایران هراسی بوده است. بنابراین تصمیم در این خصوص نیاز به تامل و گفت و گو دارد؛ شتابزدگی در این تصمیم‌گیری ممکن است نتایج دردناکی در پی داشته باشد.