حضور بی‌رمق صنعت گردشگری ایران در اکسپو دوبی

نشست بررسی حضور ایران در اکسپوی دوبی با موضوع گردشگری در حضور کارشناسان گردشگری و افرادی که تجربه حضور در اکسپو را دارند در فضای مجازی برگزار شد. برای این نشست از علی اصغر شالبافیان معاون گردشگری کشور که در مراسم افتتاحیه حضور پیدا کرده بود، دعوت شد تا دیدگاه‌های خود را درباره نحوه حضور ایران در اکسپو و بلاتکلیفی حوزه گردشگری در این برنامه جهانی اعلام کند که از حضور در آن خودداری کرد. شرکت مجری برپا کننده پاویون گردشگری ایران در اکسپوی دوبی نیز با تصمیم هیأت مدیره خود به این نتیجه رسید که در این نشست حضور نداشته باشد.

برای آنکه نشست یکطرفه نباشد و افراد بتوانند دیدگاه‌های متفاوتی ارائه کنند؛ از اتاق بازرگانی و وزارت صمت نیز خواسته شد تا دیدگاه‌های خود را بیان کنند اما آنها نیز حضور پیدا نکردند.

با این حال این نشست با حضور افرادی برگزار شد که بیشتر به نحوه شرکت در این برنامه جهانی نقد داشتند و اعلام می‌کردند که ایران نتوانست شعار و تم اصلی اکسپوی امسال را متوجه شود و برای آن برنامه داشته باشد به همین دلیل است که در یک ماه گذشته می‌بینیم هنوز پاویون ایران محتوای مناسبی ندارد به خصوص در حوزه گردشگری.

آرش نورآقایی راهنمای گردشگری که در زمان افتتاحیه به اکسپوی دوبی رفته بود در این نشست گفت: در همه دنیا نمایشگاه‌های تخصصی برگزار می‌شود که حول یک موضوع هستند. خیلی‌ها فکر می‌کنند که اکسپوی دوبی همان نمایشگاه گردشگری است. اما این طور نیست و لزوماً اکسپو درباره موضوع گردشگری نیست مگر کشورهایی که می‌خواهند بخش گردشگری کشور خود را بیشتر نمایش دهند به همین دلیل روی آن بیشتر هم کار می‌کنند.

وی گفت: حتی کشورهایی که در گردشگری کار می‌کردند مانند چین به این موضوع نپرداخته بود اما تایلند روی گردشگری تمرکز زیادی کرد. پس اکسپو را باید یک نمایشگاه جنرال دید امسال ۲۰۵ پاویون توسط ۱۹۲ کشور ساخته شد. غرفه‌ای که مربوط به زنان یا بصیرت یا سازمان ملل جزو غرفه‌های بین‌المللی بود.

نورآقایی گفت: چند کشور هنوز پاویون‌های خود را افتتاح نکرده بودند مانند افغانستان. امسال با توجه به شعارهای در نظر گرفته شده شاید بتوان گفت که می‌توان روی گردشگری تمرکز کرد. پاویون ایران در زمین خوبی مستقر است و کنار شیلی و فرانسه قرار دارد. این اکسپو سه تم و یک شعار اعلام کرده است. شعار اکسپو پیوند افکار و خلق آینده و تم آن پویایی و پایدار و فرصت بود. محوطه اکسپو یک محیط فوق‌العاده علمی و عاطفی است که از سه طرف به آن راه دارد. طراحی فضای اکسپو به نحوی است که انگار فردی که وارد می‌شود قرار است پا به دنیای آینده بگذارد. برخی از کشورها این موضوع را خوب فهمیده بودند و برایش برنامه داشتند. اما یکی از ضعف‌های پاویون ما این بود که اصلاً به این موضوع نپرداخته بودیم.

فرصتی در نزدیکی ایران که از دست رفت

در ادامه نشست، مهران ابراهیمیان روابط عمومی و سخنگوی اتاق ایران و امارات درباره نقش این اتاق در اکسپو گفت: مثل تمام اکسپوهای دیگر در دقیقه ۹۰ فعالیت‌ها را شروع کرده و تا دقایق آخر مشکل بودجه داشتند. مهمترین مأموریتی که برای اتاق مشترک ایران و امارات تعریف شد، دیدارهای مشترک و فعایت‌های بازرگانی بود چون احساس می‌کردند که در فضای اکسپو می‌توان چنین فعالیت‌هایی را داشت و قرار است در حاشیه اکسپو نشست‌هایی را داشته باشند. به همین دلیل ساماندهی دیدارهای مشترک و اعزام فعالان اقتصادی و بازرگانی در اکسپو مد نظر بود. نشست اتاق‌های بازرگانی جهان که احتمالاً در آبان برگزار می‌شود و نشست‌های حاشیه‌ای دیگر فرصت‌هایی را برای فعالان اقتصادی برگزار می‌کند که با هم تعاملی داشته باشند.

وی گفت: اکسپوی دوبی می‌تواند فرصت خوبی برای ایران باشد چون نزدیک به کشور ماست مثلاً می‌توانست در حوزه مواد غذایی هتلینگ شرکت کنندگان به دوبی کمک کند چون دوبی به شدت سر این موضوع مشکل دارد اما چنین اتفاقی نیفتاد و از این فرصت استفاده نکردیم.

در ادامه نشست، مرتضی شیخ زاده مدیرکل روابط عمومی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد اقتصادی و تجاری کشور که به اکسپوی دوبی رفته بود درباره فعالیت‌های مناطق آزاد در اکسپو بیان کرد: هدف اصلی معرفی فرصت‌های سرمایه گذاری است. اگر می‌خواستیم درباره گردشگری برنامه‌ای داشته باشیم وزارت میراث فرهنگی آن را بر عهده داشت.

وی گفت: باید نگاهی به اساس برنامه ریزی استراتژیک ایران در فضای اکسپوی دوبی داشته باشیم من فکر می‌کنم این برنامه ریزی اشتباه بوده است. سایر کشورها هدف دیگری را به دنبال داشتند و وارد هر کشور که می شدید می‌توانستید مؤلفه‌های آن کشور را ببینید. عمده فضاهایی که برای ایران در نظر گرفته شده بود، فضاهای روبازی بود که در گرمای دوبی نمی‌شد خیلی در آن فضا قرار گرفت. شاید برنامه‌های اصلی ایران از ژانویه به بعد باشد. فضاهای مختلفی را داشتیم که باید در پاویون ایران به دنبال آنها می‌گشتیم. شاید هم برخی جاها به در بسته برخورد می‌کردید اما در کشورهای دیگر پله به پله وارد و پرزنت و از یک درب دیگر خارج می شدید اما در پاویون ایران یک بلا تکلیفی وجود داشت.

وی گفت: ما نه پاویون ملی ایرانی داشتیم. یعنی نتوانسته بودیم گذشته و میراث ایران را به نمایش بگذاریم نه حرفی درباره این روزهای جمهوری اسلامی ایران داشتیم که بزنیم. یعنی نتوانستیم حتی برترین‌های امروز ایران را نشان دهیم. من تمدن اسلامی را نیز کمتر در این پاویون دیدم. حتی اگر کشورهای دیگر ۵۰ سال آینده خود را به تصویر کشیده بودند ما به عنوان مخاطب معمولی چنین چیزی را درباره ایران نمی دیدیدم. برنامه ما در مناطق آزاد این است که مدیران عامل بتوانند در روزهایی که مشخص شده حضور پیدا کنند و به همراه معاونان اقتصادی خود، فرصت‌های سرمایه گذاری را پرزنت کنند ان هم در فضایی که به ما اختصاص داده شده است. اکنون دیگر پرزنت ها بروشور محور نیست بلکه با ابزارهای نوین این کار انجام می‌شود ما در فضای ۱۵ متری باید این اقدام را انجام دهیم که از ابزارهایی مانند وب سایت یا QR کد استفاده خواهیم کرد.

استراتژی نداشتیم

آرش نورآقایی نیز در ادامه این نشست گفت: کشورها برای خودشان استراتژی دارند و ضعف ایران نداشتن استراتژی هست. من در اکسپو بحث روایت را خیلی قوی دیدم. روایتها در سه مسئله بود. روایت کشورها از آینده، پایداری و فرصت اندیشی خودشان بود. در ذیل آن می‌شد گردشگری، اقتصاد، فرهنگ، پزشکی و آینده آن کشور را دید. ایران در زبان گویایی که باید می‌داشت، لکنت داشت. یعنی ایران درباره آینده نمی‌توانست حرفی بزند. شاید از لحاظ سخت افزاری می خواسته‌اند درباره پایداری حرفی بزنند اما در حوزه فرصت اندیشی کاری نشده است. تمی که برای ایران در نظر گرفته شده شهرزاد و داستان هزار و یک شب است. در واقع روایت‌های شهرزاد قصه گو بروزترین بازاریابی محتواست ولی ما اصلاً برای آن محتوا نداریم. کل اکسپو روایت است. امارات با اکسپوی دوبی یک روایت از سابقه ۵۰ سال حضور خود ارائه کرد اما ایران نتوانسته هیچ روایتی داشته باشد.

وی افزود: وقتی اماراتی‌ها می‌خواستند مکان اکسپو را بسازند به درختی برخورد کردند که در صحرای امارات به وفور یافت می‌شود و در سال ۲۰۰۸ نیز به عنوان اثر ملی طبیعی آن را ثبت کرد. آن درخت را نگه داشتند و سازه‌ها را در کنارش ساختند. چون قول داده بود که پایدارترین اکسپوی جهان را می‌سازد. به خاطر همین ارائه ای که داشت توانست میزبانی اکسپو را در ۵۰ سالگی تأسیس خود بگیرد. این درخت را حفظ کرد و کل روایت اکسپو را حول آن قرار داد. این درخت را قصه گو در نظر گرفتند یعنی این درخت کهنسال همه داستان امارات را می‌داند و برای دو بچه تعریف می‌کند.

نورآقایی از ضعف روایت در پاویون ایران گفت: هیچ غرفه‌ای در اکسپو ندیدیم که مثل ایران سقفش انقدر کوتاه باشد من هم نتوانستم مدت زیادی در غرفه‌ها بمانم. من انتخاب شهرزاد را برای کانسپت اصلی هوشمندانه می بینم. اما نتوانستیم آن را بیان کنیم. در پاویون ایران حتی کسی را ندیدیم که برای چند دقیقه‌ای فرش ببافد درحالی که کانسپت خوبی بود. اگر ایران می‌توانست روی همان روایتگری متمرکز شود و برنامه‌هایش را طبق آن پیش ببرد موفق تر بود. من اشکال را در نبود استراتژی واحد برای طراحی و استفاده بهینه از فضا می‌بینیم. اکنون چهار ماه آخر را می‌توانیم استفاده کنیم چون در روزهای آخر اکسپو تازه ایران وارد قرن جدید می‌شود. می دانم که در ارائه نرم افزاری مشکل داریم و مغزی که قبول کند این ارائه‌ها را بدهد نیست.

وی گفت: من با آقای شیخ زاده موافق هستم که گفت وقتی وارد غرفه ایران می‌شوی نمی‌دانی باید چه کار کنی. مثلاً رستوران همه کشورها باز بود و فعالیت می‌کرد جز ایران!