ظرفیت ایجاد یک کلکسیون جهانی از فرش ملایر

سایت اطلاع رسانی فرش ایران - کارپتور

ملایر، شهری ریشه‌دار در قلب همدان از دیرباز مهد هنر و خلاقیت ایرانی در عرصه فرش‌بافی بوده است. این شهرستان نه‌تنها به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین قطب‌های تولید فرش دستباف شناخته می‌شود، بلکه با تنوع بی‌نظیر در نقشه‌ها، رنگ‌ها و سبک‌های بافت، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ هنر فرش ایران دارد. قالیبافی در ملایر صرفاً یک حرفه یا صنعت نیست، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی مردمان این دیار است؛ میراثی که در کارگاه‌های کوچک روستایی و خانه‌های قدیمی زنده مانده و نسل به نسل منتقل شده است. هر منطقه از ملایر، هویت منحصربه‌فرد خود را دارد: از ظرافت شهری‌باف و جوزان گرفته تا اصالت هندسی-عشایری میشن و نقش‌های ماندگار موسی‌خان و حسین‌آباد. همین تنوع بی‌مانند باعث شده است که ملایر به «موزه زنده فرش ایران» شهرت پیدا کند؛ جایی که یک خریدار خارجی تنها با یک سفر می‌تواند طیف گسترده‌ای از طرح‌ها و سبک‌های اصیل ایرانی را در کنار هم مشاهده کند.
پالت رنگی ملایر، از لاکی و فیروزه‌ای گرفته تا زیتونی و کرم، همراه با دوام گره‌های ترکی و استفاده از تار و پود پنبه‌ای، فرش‌هایی خلق کرده است که هم زیبایی و ظرافت هنری دارند و هم استحکام و ماندگاری بالا. بسیاری از طرح‌های قدیمی، همچون فرش‌های میشن، امروز در موزه‌ها و کاخ‌های معتبر جهان نگهداری می‌شوند و آوازه هنر بافندگان ملایری را به سراسر دنیا رسانده‌اند. اما اهمیت فرش ملایر تنها به جنبه هنری آن محدود نمی‌شود؛ این هنر-صنعت نقشی تعیین‌کننده در اقتصاد منطقه و صادرات غیرنفتی کشور دارد. بازارهای اروپا، خاورمیانه، شرق آسیا و حتی آمریکا سال‌هاست مشتری فرش‌های ملایراند اما با موانعی چون نبود برند واحد، تحریم و کمبود مواد اولیه استاندارد دست و پنجه نرم می کند.

ملایر؛ اولین شهرستان در ایران با بیشترین قالیباف، تنوع رنگ و طرح
حمیدرضا فروزان احسن، مسئول انجمن تولید و صادرکنندگان فرش دستباف استان همدان با بیان اینکه ملایر نه فقط یک مرکز قالیبافی، بلکه خوشه‌ای از مراکز مستقل با هویت‌های طراحی متنوع است، مدعی شد: نام‌هایی مثل شهری‌باف، جوزان، مانیزان، طائمه، میشن، حسین‌آباد، کسب، ننج، موسی‌خان و ازندریان هر کدام به‌تنهایی در تاریخ فرش ایران جایگاه ویژه ای دارند و شاید اولین شهرستان در ایران با بیشترین قالیباف، تنوع رنگ و طرح است.
فروزان احسن با بیان این که این تنوع، ملایر را به یک «موزه زنده» از سبک‌های مختلف تبدیل کرده است، به ایسنا گفت: برای مثال، یک خریدار خارجی می‌تواند فقط با سفر به ملایر، از افشان ظریف شهری‌باف تا هندسی-عشایری میشن و ماهی خاص موسی‌خان بلاغی را در یک منطقه پیدا کند؛ چنین گستره‌ای در کمتر نقطه‌ای از ایران دیده می‌شود.
فروزان‌احسن ادامه داد: استفاده از پالت رنگی متنوع(از لاکی و فیروزه‌ای تا زیتونی و کرم ملایر)، بافت عمدتاً گره ترکی تک پود و دوپود و تار و پود پنبه‌ای، باعث شده است فرش‌های ملایر هم دوام بالا و هم ظرافت طراحی داشته باشند. وی با بیان اینکه هرکدام از این مراکز محلی هنوز در قالب کارگاه‌های خانگی یا روستایی فعال‌اند، گفت: در مجموع، تعداد بافندگان نسبت به گذشته کاهش یافته است و حدودا صدها دار فعال در روستاها و شهر ملایر وجود دارد اما این تعداد نسبت به دهه‌های ۶۰ و۷۰ بسیار کمتر شده است.
 

نقشه فرش «میشن»؛ یکی از قدیمی‌ترین و آنتیک‌ترین نقشه‌های فرش ملایر
به گفته فروزان احسن، نقشه فرش «میشن» یکی از قدیمی‌ترین و آنتیک‌ترین نقشه‌های فرش ملایر با طرح‌های خاص و متنوع از جمله هندسی، افشان، ماهی خاص و ترکیب اسلیمی-بته است و بسیاری از نمونه‌های قدیمی میشن در موزه‌ها و کاخ‌های جهان نگهداری می‌شوند. وی با بیان اینکه رج‌شمار فرش میشن از متوسط تا بسیار بالا(بسته به دوره و سفارش) است، افزود: فرش میشن هم بصورت تک‌پود و هم دوپود، بسته به سبک و زمان بافت بافته می‌شود و بازار هدف طرح‌های قالی میشن، کلکسیونرها، موزه‌ها و سفارشات ویژه اروپا و آمریکا در صورت رفع محدودیت‌هاست.
فروزان‌احسن، طرح‌های شهری‌باف، جوزان، مانیزان و طائمه را سطح ظریف و ممتاز (شهرت بین‌المللی) دانست که دارای رج‌شمار بالا، پالت رنگی کامل، طرح‌های افشان و لچک‌ترنج هستند و بازار اروپا و نمایشگاه‌های جهانی، بازار هدف این طرح‌هاست.
وی به فرش‌های موسی‌خان بلاغی، حسین‌آباد و ازندریان بعنوان فرش‌های در سطح نیمه‌ظریف و محکم اشاره و تصریح کرد: فرش‌های این مناطق دارای تراکم متوسط تا خوب، طرح‌های هندسی-گیاهی و رنگ‌های گرم هستند.
فروزان‌احسن با بیان اینکه فرش ازندریان، بافتی درشت‌تر از دو منطقه دیگر دارد، خاطرنشان کرد: فرش‌های موسی‌خان بلاغی، حسین‌آباد و ازندریان، مناسب بازار خاورمیانه و شرق آسیا هستند.
وی به فرش‌های کسب و ننج بعنوان فرش‌های سطح متوسط و روستایی-عشایری اشاره کرد که تراکم کمتر، بافت درشت، نقش ساده و رنگ پرانرژی دارند و گفت: بازار دکوراسیون، سبک روستایی، طبیعی و ساده وتلفیقی از سنت و مدرنیت از ویژگی‌های فرش‌های کسب و ننج است. مسئول انجمن تولید و صادرکنندگان فرش دستباف استان همدان تصریح کرد: عمدتاً امارات به‌عنوان مرکز بازصادرات خریدار فرش ملایر است؛ آلمان، چین، ایتالیا و آمریکا نیز خواهان فرش ملایر هستند.