زیان پیمان سپاری ارزی در سند 80 سال پیش
سایت اطلاع رسانی فرش ایران - کارپتور
بازار فروش را که آمریکاست از دست خواهیم داد!
این سند ارسال تلگراف به وزارت پیشه و هنر بازرگانی، مربوط به هشتاد سال قبل درباره معافیت سپردن پیمان ارزی برای صادرات فرش دستباف است. متن کامل این تلگراف به شرح زیر است:
تهران ۱۲ مهر ۱۳۲۴
وزارت پیشه و هنر و بازرگانی
ضمناً رونوشت: کمیسیون ارز اطاق بازرگانی؛ شرکت سهامی فرش ایران؛ وزارت دارائی
بطوریکه استحضار دارند مهمترین کالای صادراتی کشور فرش است اگر صدور آن نسبت قیود و شرایط سپردن پیمان ارز قرار گیرد بازار فروش را در امریکا از دست خواهیم داد و گرفتار رکود بازار تعطیل اجباری کارخانه‌ها کارگاه‌ها خواهیم شد حداقل سی درصد اهالی بیکار و به بیکارها اضافه و لطمه جبران ناپذیری باقتصادیات کشور وارد خواهد آمد لذا امضا کنندگان تمنی دارند مقرر فرمائید صدور فرش از هرگونه قیدی معاف باشد.
تلگرام ۱۲ مهر ۱۳۲۴ و سرگذشت پیمان‌سپاری ارزی
از هشدار تاریخی تا ضرورت بازنگری در سیاست‌های صادرات فرش
--------------------- علیرضا قادری -----------------------
بر اساس سند فوق، هشتاد سال پیش، در ۱۲ مهر ۱۳۲۴، تلگرامی از سوی دستاندرکاران فرش دستباف خطاب به وزارت پیشه و هنر و بازرگانی، وزارت دارایی، کمیسیون ارز اتاق بازرگانی و شرکت سهامی فرش ایران ارسال شده است. در این تلگرام تصریح شده که اگر صادرات فرش مشمول «پیمان‌سپاری ارزی» شود، ایران بازار آمریکا را از دست خواهد داد، کارگاه‌ها تعطیل خواهند شد، دست‌کم ۳۰ درصد از اهالی بیکار می‌شوند و به اقتصاد کشور لطمه‌ای جبران‌ناپذیر وارد خواهد شد. امضاکنندگان در پایان درخواست کرده بودند: «صدور فرش از هرگونه قیدی معاف باشد.»
این سند تاریخی از نخستین اعتراض‌های رسمی به سیاست پیمان‌سپاری ارزی در ایران است؛ سیاستی که از دهه ۱۳۲۰ تاکنون بارها در قالب‌های مختلف اجرا، تعلیق و بازتعریف شده است.
پیمان‌سپاری ارزی، یعنی الزام صادرکننده به بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به کشور و عرضه آن در شبکه بانکی. این سیاست اگرچه برای کنترل بازار ارز و تأمین منابع ارزی دولت طراحی شده، در عمل برای بخش‌هایی مانند فرش دستباف که زمان فروش و بازگشت سرمایه در آن طولانی است، محدودکننده و زیان‌بار عمل کرده است.
در بازارهایی مانند آمریکا و اروپا، صادرکنندگان فرش با شبکه‌ای از واسطه‌ها و حراجی‌ها کار می‌کنند. هرگونه قید پیچیده یا الزام فوری برای بازگرداندن ارز، انعطاف تجاری آنان را از بین می‌برد و در نهایت باعث افت صادرات، کاهش اشتغال و تضعیف جایگاه تاریخی فرش ایران در جهان می‌شود.
پیام تاریخی تلگرام ۱۳۲۴ روشن است: سیاست‌های ارزی نباید بدون توجه به ویژگی‌های بخش‌های صادراتی تدوین شوند. فرش نه کالای صنعتی است و نه در چرخه‌های سریع مالی می‌گنجد؛ بنابراین، نیازمند سیاست ارزی اختصاصی است.
امروز نیز در شرایط تحریم و تهدید «مکانیسم ماشه»، سخت‌گیری‌های ارزی مشابه می‌تواند همان نتایجی را رقم بزند که امضاکنندگان آن تلگرام از آن بیم داشتند: رکود، بیکاری و از دست رفتن بازارهای جهانی.
تجربه تاریخی و واقعیت امروز نشان می‌دهد که راه درست، معافیت هوشمند و هدفمند برای صادرات فرش است، نه حذف کامل نظارت.
می‌توان با: تعیین مهلت بازگشت ارز متناسب با چرخهٔ فروش فرش، ایجاد حساب‌های امانی ارزی برای اطمینان از شفافیت و تسهیل ثبت و رهگیری صادرات در سامانه‌های رسمی، هم منافع ملی را حفظ کرد و هم مسیر تنفس صنعت فرش را باز گذاشت.
فرش ایران نه‌فقط کالایی فرهنگی و نماد هویت ملی، بلکه رگ حیاتی اقتصاد روستایی و اشتغال زنان بافنده است.
تلگرام ۱۲ مهر ۱۳۲۴ هشداری تاریخی بود که هنوز اعتبار دارد:
«برای حفظ فرش ایران، باید از قیدهای نامتناسب در سیاست ارزی پرهیز کرد.»
دیدگاه ها