چهار گام اتاق ایران برای توسعه تجارت فرش و صنایع دستی

۱۴۰۲/۱۰/۱۴

سایت اطلاع رسانی فرش ایران – کارپتور

نایب‌رئیس اتاق ایران در این همایش گفت: با توجه به شرایط امروز اقتصادی، منابع کشور باید به سمت نقاط ارزش‌آفرین اقتصاد از جمله فرش و صنایع دستی هدایت شود. باید با مشوق‌ها و حمایت‌های دولت، اقتصاد خانوار را به سمت این‌گونه صنایع هدایت کنیم. در حوزه صادرات باید تلاش کنیم موانع از پیش روی صادرکنندگان برداشته شود. از جمله این موانع، فراهم نبودن امکان نقل‌وانتقال منابع ارزی صادرکنندگان و همچنین اعمال سیاست رفع تعهد ارزی است که باعث تنزل جایگاه ما در صادرات فرش و صنایع دستی شده است.

ناظر راهبردی کمیسیون‌های تخصصی اتاق ایران، ادامه داد: باید در مورد رفع تعهد ارزی در صنایعی که از یارانه و رانت خاصی برخوردار نیستند، بازنگری شود. دولت باید صادرکنندگان را از طریق جوایز صادراتی مستقیم و غیرمستقیم تشویق کند.

نایب‌رئیس اتاق ایران با اشاره به اقدامات این اتاق برای توسعه تجارت فرش و صنایع دستی، بیان کرد: اتاق ایران علاوه بر ایجاد کمیسیون فرش و صنایع دستی برای اولین بار، اقدام به شبکه‌سازی در میان فعالان اقتصادی این حوزه کرده و در حال توسعه آن است. گام بعدی ما مهارت‌آموزی و به‌کارگیری روش‌های نوین در حوزه بازاریابی است. همچنین حمایت از حضور در نمایشگاه‌های خارجی و برندسازی در این صنعت و کمک به رفع موانع صادراتی فرش و صنایع دستی در دستور کار اتاق ایران قرار دارد.

باقری با تأکید بر اینکه فرش شناسنامه ایران و ایرانی است، گفت: از میان 400 رشته ثبت شده در صنایع دستی دنیا، 299 رشته در کشور ما فعال هستند. بالغ بر 530 هزار اشتغالزایی که 80 درصدان هم توسط زنان کشور محقق شده، در این بخش اتفاق افتاده است. صادرات صنایع دستی کشور در سال گذشته 224 میلیون دلار بوده و 17 هزار میلیارد تومان هم فروش در داخل رخ داده است. این ارقام نشان می‌دهند ما با صنعتی پویا مواجه هستیم.

او افزود: اهمیت این صنعت به دلیل ایجاد ارزش افزوده و خلق ثروت در کشور است. فرش و صنایع دستی هنر را تبدیل به ثروت کرده و جامعه هدفی که پوشش می‌دهند خانوارها به خصوص در بخش روستایی است. اگر این صنعت رشد کند روند مهاجرت از روستا به شهرها کندتر شده و ظرفیت‌های خوبی در صادرات و توسعه بازارهای بین‌المللی ایجاد خواهد کرد.

باقری با اشاره به اینکه در سال 73 صادرات فرش کشور بالغ بر دو میلیارد و 132 میلیون دلار بوده که 44 درصد صادرات در آن مقطع را به خود اختصاص داده بود، گفت: این حوزه، اقتصاد مبتنی بر مهارت‌گرایی است و با صرف حداقل منابع حداکثر ارزش افزوده را می‌توان به دست آورد.

نیاز به احیای تجارت خارجی

در این همایش علی چاغروند، معاون کمیسیون ها و مجامع و شوراهای اتاق ایران از نسل چهارم اتاق‌های بازرگانی سخن گفت: اتاق‌های بازرگانی از نسل اول به فناوری در نسل چهارم رسیده و همایش فرش و صنایع دستی تلفیقی از این ایده محوری حاکم بر اتاق‌های بازرگانی است.

چاغروند با نگاهی به آمارهای صادرات فرش گفت: فرش ایران نیاز به احیای مجدد در تجارت خارجی دارد و باید از پتانسیل و ظرفیت فرش دستباف، صنایع دستی و هنر برای ارتقای سطح تجارت خارجی و حجم صادرات کشور استفاده شود.

مسائل اقتصاد هنر با نگاه تخصصی پیگیری می‌شود

در ادامه مرتضی حاجی آقا میری، رئیس کمیسیون فرش، صنایع دستی و هنر اتاق ایران از اهداف این گفت: در اقتصاد هنر، فرش و صنایع دستی دو نماد مهم هنر ملی ایران است که ارزش افزوده بالایی در اقتصاد و سهم بالایی در اشتغال کشور دارد.

حاجی آقا میری گفت: زمانی فرش دستباف 44 درصد صادرات غیرنفتی کشور را در اختیار داشت ولی جای کمیسیون تخصصی در اتاق ایران و این حوزه خالی بود. در ابتدای دوره دهم اهمیت این موضوع با هیات رئیسه اتاق ایران مطرح شد و هیات رئیسه و در راس آن رئیس اتاق ایران از ایده تشکیل این کمیسیون حمایت کردند. امیدوارم عملکرد کمیسیون طوری باشد که در ادوار آینده این کمیسیون ادامه حیات دهد و تخصصی‌تر به موضوع بپردازد.

رئیس کمیسیون فرش، صنایع دستی و هنر اتاق ایران ادامه داد: در این مدت با نگاه تخصصی سعی شد مسائل فرش، صنایع دستی و هنر در زیست بوم اقتصاد کشور قرار گیرد و این همایش در مسیر همان نگاه است. همایش برگزار شده در همدان و اراک هم با این هدف شکل گرفت تا از ظرفیت استان‌ها برای رفع موانع حوزه تجارت فرش و صنایع دستی استفاده شود.

او تصریح کرد: هدف غایی، رسیدن به قله‌های صادراتی است، هدفی که در مسیر خود مشکلات زیادی دارد. در این همایش بر استفاده از فناوری‌های نوآورانه بر حوزه هنر، فرش و صنایع دستی تاکید شده است.

به نوآوری در صنعت فرش توجه شود

در ادامه این نشست، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادر کنندگان فرش ایران از مشکلات حوزه فرش و صنایع دستی، سخن گفت: افول صادرات فرش و قوانین دست و پاگیر علیه صادرات از جمله مسائلی است که نشان می‌دهد، بخش خصوصی در این مسیر باید مطالبه‌گر باشد تا روزی این موانع برطرف شود.

علانور توکلی، علانور توکلی، نایب‌رئیس کمیسیون کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران از لزوم توجه به نوآوری در حوزه فرش و صنایع دستی در چرخه تولید گفت: نوآوری استراتژی‌ای است که باعث پیشرفت و رقابت‌پذیری می‌شود. مثلا در حوزه فرش، برای سال‌ها یک نقشه در منطقه‌ای بافته می‌شد تا اینکه فرش تبریز و قم سعی کرد، نقشه و طرح را تغییر دهد و در این مسیر به خوبی پیش رفت.

او گفت: نوآوری مستلزم تجاری‌سازی و ارائه محصول به بازار است. در این مسیر الگوهای متعددی وجود دارد. باید تغییر در این مسیر چشمگیر باشد تا بتواند در بازار رقابت کند. همچنین باید راه‌های نوین عرضه کالا مورد توجه تولیدکننده قرار گیرد. باید عرضه کالا در بازارهای نوین و شبکه‌های اجتماعی انجام شود. به اپلیکیشن‌های عرضه توجه شود تا دسترسی راحت‌تر باشد.

او نکته مهم دیگر را بسته‌بندی محصولات دانست و گفت: باید در بسته‌بندی کالا نیز به نوآوری توجه شود.

توکلی از لزوم تغییر ساختارهای سازمانی در اقتصاد فرش و صنایع دستی گفت: ساختارهای قدیمی و رویه های دست و پاگیر باید تغییر کند و استراتژی‌های مسیر نیاز به تغییر جدی دارد.

رفع تعهد ارزی عامل کاهش صادرات

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، گفت: اعمال سیاست رفع تعهد ارزی به توسعه تجارت فرش و صنایع دستی آسیب جدی وارد کرده است.

حسین سلاح‌ورزی، در همایش توسعه تجارت فرش و صنایع دستی ادامه داد: این موضوع که با وجود ارزآوری بالای حوزه صنایع دستی و فرش، میزان صادرات در این حوزه به حداقل میزان خود در سال‌های اخیر رسیده و از ارقام صادراتی دو میلیارد دلاری به 55 میلیون دلار کاهش یافته، نیازمند آسیب‌شناسی جدی است.

او افزود: اگرچه تحریم‌ها بر کل صادرات کشور و از جمله صادرات این بخش، اثرگذار بوده است اما اصلی‌ترین عامل اثرگذار، نحوه سیاست‌گذاری‌ها از جمله اعمال سیاست رفع تعهد ارزی است که باعث شده در سال 1402 با تراز تجاری منفی 12 میلیارد دلاری در صادرات غیرنفتی مواجه شده و پیش‌بینی تراز تجاری منفی 17 میلیارد دلاری تا پایان سال داشته باشیم.

سلاح‌ورزی تأکید کرد: اگر سیاست‌گذاران علاقه‌ای به یادگیری علم اقتصاد ندارند، دست‌کم از روند گذشته بازار درس بگیرند و در نحوه سیاست‌گذاری‌های صادراتی خود تجدید نظر کنند. 

او گفت: در پنج دهه اخیر صنایع دستی و فرش ایران جزو ارز آورترین محصولات ایرانی بوده‌اند تا جایی که این بخش در دوره جنگ هم از منابع اصلی تأمین ارز کشور بوده است.

رئیس اتاق ایران بیان کرد: در اقتصادی که مهم‌ترین ضعف آن خام فروشی است، ناگفته پیداست که توجه به صنایع دستی و فرش، به عنوان حوزه‌ای با بالاترین ارزش افزوده و اشتغالزایی، تا چه اندازه مهم است.

تبعات تحریم

در ادامه فتح الله توسلی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی از تبعات تحریم علیه فرش ایران گفت. آمریکا صادرات پنج ملیارد دلاری صادرات فرش ایران را تحریم کرده تا 2.5 میلیون نفر از بافنده‌های فرش که از مردم طبقات ضعیف هستند را تحت فشار قرار دهد و آنها را بیکار کند. آن‌ها می‌خواهند در نتیحه این تحریم، بافنده‌ها به حاشیه شهرها مهاجرت کنند و امنیت ملی هدف قرار گیرد.

 توسلی گفت: موضوع فرش با امنیت ملی کشور گره خورده و با هویت ملی در ارتباط است. فرش مخصوص کشور ایران است و با تاریخ ایران گره خورده است. مثلاً هند بخشی از بازار فرش ایرانی را گرفته ولی آیا فرش هندی در دنیا داریم؟ فرش کشمیری هم تحت تأثیر فرش ایران بوده است. اروپا، آسیا و کشورهای عربی فرش ندارند و این فرش مختص ایران است. فرش و صنایع‌دستی ایران در دنیا بی‌نظیر است و در موزه‌های معتبر جهانی نگهداری می‌شود.

 توسلی درباره موضوع مرکز ملی فرش که دولت می‌خواست آن را زیرمجموعه اداره کل صنایع خلاق و اسباب‌بازی قرار دهد، گفت: با دولت چالش‌هایی داریم و ما معتقدیم فرش نباید زیرنظر یک اداره کل قرار گیرد. فرش و صنایع‌دستی به حدی مهم است که باید برای آن معاونت انتخاب شود نه اینکه زیرمجموعه اداره کل صنایع خلاق و اسباب‌بازی قرار گیرد. درنتیجه این تلاش‌ها بالاخره مرکز ملی فرش احیا شد و ما همچنان برای تشکیل معاونت فرش در یک وزارتخانه تلاش می‌کنیم.

او ادامه داد: باید به فرش دستباف اهمیت داد و باید سرای فرش دستباف داشته باشیم اما در این مسیر کوتاهی کرده‌ایم. صنایع و اقتصاد کشور باید به سمتی برود که کم‌آب‌بر باشد و یکی از این حوزه‌ها، صنعت فرش و صنایع‌دستی است.

توسلی تصریح کرد: اولویت کشور صنایع سنگین نیست. دنیا هم سمت صنایع سنگین نمی‌رود. اما متاسفانه ما در حوزه فرش متولی نداریم. مثلاً ترکیه رفوکارهای فرش ما را جذب کرده و باید جلوی این مسئله گرفته شود.

او تاکید کرد: باید قوانین و مقررات گمرکی اصلاح شود، به بیمه فرش‌بافان توجه شود و قوانین مانع صادرات فرش باید اصلاح شود. من بارها در موضوع بازگشت ارز صادراتی با رئیس‌کل بانک مرکزی صحبت کرده‌ام چراکه باید این صنعت ملی مورد حمایت جدی قرار گیرد. 

 تجلیل از پیشکسوتان

در ادامه بخش اول همایش توسعه تجارت فرش دستباف و صنایع‌دستی از پیشکسوتان فرش و صنایع‌دستی تجلیل شد.

در این بخش از عبدالله پلاسی، ابوالفضل رجبیان و هوشنگ فاخر از فعالان حوزه فرش دستباف، از مرتضی جعفری تولیدکننده رشته چاپ قلمکار و از داود مستأجری، تولیدکننده صنایع‌دستی تقدیر شد.

باید فرش‌های ایرانی شناسنامه‌دار شود

در ادامه امیرحسین اسدی مدیرکل دفتر خدمات کسب‌وکار وزارت صنعت، معدن و تجارت از لزوم توجه به نوآوری در فرش و صنایع‌دستی گفت: دانشگاه و بازار و دولت نیاز به پوست‌اندازی دارد تا بتواند با ذائقه دنیا آشنا شود. باید فرش‌های ایرانی شناسنامه‌دار شود و در شبکه‌های روز دنیا تبلیغات این صنعت پخش شود. همچنین باید به مطالعات بازار توجه شود. توسعه تجارت بدون بازارسازی جدید به دست نمی‌آید. کدام فرش و صنایع‌دستی ما پست‌مدرنیسم است و به تلفیق سنت و مدرنیته توجه می‌کند؟

اسدی ادامه داد: باید در ترکیب رنگ از نانوتکنولوژی استفاده شود. اگر صنعت فرش و صنایع‌دستی به دنبال بازار جهانی هستند، چاره‌ای نداریم جز اینکه به نانو و دیجیتال مارکتینگ و اصول جدید فناوری توجه کنیم وگرنه جایگاه خود را از دست خواهیم داد. اتاق ایران و کمیسیون فرش، صنایع‌دستی و هنر اتاق ایران باید به فناوری نوین در صنعت فرش و گردشگری توجه ویژه داشته باشد وگرنه در این صنعت اتفاقی نخواهد افتاد.

 سند توسعه و آیین‌نامه زیست‌بوم صنایع‌دستی، تدوین می‌شود

معاون صنایع‌دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، از تدوین سند توسعه و آیین‌نامه زیست‌بوم صنایع‌دستی در معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث فرهنگی و گردشگری خبر داد.

مریم جلالی در همایش توسعه تجارت فرش و صنایع‌دستی، ادامه داد: سند توسعه صنایع‌دستی، با تأکید شورای عالی انقلاب فرهنگی و همکاری بخش‌های مختلف در معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی در حال تدوین است. بخش خصوصی جزو لاینفک در تدوین این سند است و امیدواریم اتاق ایران و فعالان بخش خصوصی برای تدوین یک سند اجرایی، به ما کمک کنند.

او با بیان اینکه صنایع‌دستی امری فرابخشی است و تصویر یکسانی از این موضوع در بخش‌های مختلف وجود ندارد، ادامه داد: با وجود کمرنگ شدن صنایع‌دستی در هیاهوی دانش‌بنیان‌ها، در برنامه هفتم توسعه فصل اختصاصی برای گردشگری و صنایع‌دستی و تقویت زیست‌بوم صنایع‌دستی دیده‌شده است.

جلالی گفت: این اصل برنامه هفتم، معاونت صنایع‌دستی را موظف کرده تا ظرف 3 ماه آیین‌نامه تکمیل زیست‌بوم صنایع‌دستی را تدوین کند. انجام این امر به عزم و نگاه بازرگانی بخش خصوصی و اتاق ایران نیاز دارد.

او با تأکید بر اینکه دانش‌بنیان‌ها و دانش روز باید به بهبود تولید صنایع‌دستی کمک کرده و زیست‌بوم صنایع‌دستی را تکمیل کنند، ادامه داد: لوکوموتیو این زنجیره، توسعه صادرات است. ما در کنار صادرات فرش و صنایع‌دستی، صدور فرهنگی نیز خواهیم داشت. متأسفانه منافع فردی و بخشی گاهی در خدمت منافع ملی نبوده است. اما فرش و صنایع‌دستی جزو منافع ملی ماست و باید برای احیای آن بجنگیم.

جلالی با تأکید بر اینکه راه برون‌رفت انسداد اقتصادی توجه به بخش خصوصی است، افزود: صنایع‌دستی، اقتصاد هویت بنیان ماست. اما متأسفانه در سال‌های اخیر از توسعه دور افتاده و جنبه تزئینی پیدا کرده است. ما 16 شهر و روستای جهانی داریم اما هیچ‌وقت از این ظرفیت استفاده نکرده‌ایم.

او اظهار کرد: در 18 گروه صنایع‌دستی و 300 رشته از 400 رشته صنایع‌دستی نقش‌آفرینی کرده‌ایم و خانواده ایرانی از هر شی بی‌ارزشی تولید ثروت کرده است. صنایع‌دستی راه برون‌رفت از انسداد اقتصادی و فرهنگی است و شایسته توجه بیشتر است.

جلالی گفت: ما در آن سوی مرزها مشتری‌های زیادی داریم. اما لازمه آن این است که زنجیره ارزش و تأمین را کامل کنیم و این امر احتیاج به همکاری نگاه بازرگانی، تجاری و سرمایه‌گذاری به مقوله اقتصاد فرهنگ دارد.

صنعت فرش نیازمند فناوری و نوآوری است

عبدالجابر قدرتیان، رئیس پژوهشکده فرش ایران، با بیان اینکه دید بازار در صنعت فرش وجود ندارد، افزود: متأسفانه هنوز در کاشان نقشه‌های 20 سال پیش بافته می‌شوند.

او با بیان اینکه 69 منطقه فرش‌بافی در کشور و به همین تعداد سبک‌های متفاوت در این حوزه وجود دارد، ادامه داد: بیش از 15 کشور دنیا با طرح‌های کاشان فرش‌های خود را می‌بافند. کسی نیست که به داد این صنعت برسد. این صنعت نیازمند فناوری و نوآوری است. متأسفانه هیچ‌کدام از پروژه‌های پیشران در حوزه فرش نیستند.

او با اشاره به ایده طرحی نو، در این حوزه گفت: پژوهشکده فرش، می‌تواند دوره طراحی مؤلف برگزار کند و با 20 میلیون سرمایه‌گذاری می‌توانیم تا سال بعد 10 طراح تحویل جامعه دهیم.

قدرتیان، با اشاره به ایده‌های رنگی نو، فرشی نو و نسلی نو در حوزه فرش گفت: ما ایده راه‌اندازی خانه خلاقیت فرش برای کودکان را مطرح کردیم تا از کودکی به یادگیری پرداخته و آشنایی با فرش را تجربه کنند.

قدرتیان با طرح ایده معماری نو و بازاری نو گفت: ما طرح آمادگی معماران و کارآفرینان فرش دست‌باف را پیشنهاد کردیم. همچنین ایده ایجاد فضای آنلاین خرید و فروش فرش را دنبال می‌کنیم اما هنوز پلتفرمی برای فروش فرش نداریم. اگر بافنده بتواند به طور مستقیم فرش خود را بفروشد و دلالی حذف شود بازار آن توسعه خواهد یافت. سامانه‌های آنلاین ریسک فروش ما را کم خواهد کرد.

برگزاری پنل‌های تخصصی

بخش دوم این همایش به برگزاری پنل کارکرد روش‌های نوآور در توسعه بازار و جذب سرمایه در فرش دستباف و صنایع دستی اختصاص داشت.

در بخش اول پنل، محسن میرصدری، رئیس کمیسیون کسب و کارهای دانش بنیان اتاق ایران و سادینا آبایی، رئیس کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران به ارائه مطالب خود در حوزه روش‌های نوآور و جذب سرمایه و توسعه بازار فرش دستباف و صنایع دستی پرداختند.

در ادامه محمد شریفی، رئیس مرکز نوآوری و شتابدهی صادرات اتاق ایران نیز مطالبی با موضوع کارکرد افزوده در بازاریابی و توسعه بازار ارائه کرد.

همچنین در ادامه تعدادی از فعالان فرش دستباف و صنایع دستی  و کسب‌وکارهای نو و صنایع خلاق به ارائه تجارب خود به عنوان کارآفرینان موفق پرداختند.