پشم

 سایت اطلاع رسانی فرش ایران _ کارپتور 

پشم از رشته‌هایی باریک و نرم روی پوست بدن گوسفند٬ بز و شتر به دست می‌آيد.

 امروزه بيش از۲۰۰ نژاد مختلف گوسفند در دنيا شناخته شده كه اكثر آنها از نظر توليدات تجاری و اقتصادی دارای اهميت چندانی نبوده و صنعت پرورش گوسفند، تنها متكی به ۲۰-۱۰ نژاد آن می‌باشد.

مهمترين نژاد گوسفندان ايرانی:

 ۱- كلكويی ۲- قزل ۳- بلوچی ۴- عربی ۵- فراهانی ۶- گرگانی ۷- كرمانی ۸- كردی ۹- لری ۱۰- ماكويی ۱۱- تركی ۱۲- زندی ۱۳- مهربانی ۱۴- سنجابی۱۵- جمور ۱۶- هِرِك ۱۷-مغانی ۱۸- افشاری ۱۹- تركمنی ۲۰- قره گل ۲۱- شال ۲۲- سنگسری ۲۳- خاكستری شيراز۲۴- بختياری ۲۵- طالشی ۲۶- ناييني.
 برای آسان‌تر شدن شناخت نژادها، طبقه بندی گوسفندان دنيا از روی نوع پشم آن‌ها صورت می‌پذيرد.

گوسفندان با پشم كاملاً ظريف: اين نوع گوسفند عمدتاً به عنوان گوسفندان مرتع ناميده می‌شوند و برای توليد پشم پرورش می‌يابند. اصل نژاد اين گوسفندان مرينوس می‌باشد كه ازاسپانيا به ساير نقاط دنيا منتقل شده است. نام‌های اطلاق شده به اين نژاد گوسفند در رابطه باكشورهای پرورش دهنده آن می‌باشد، مانند مرينوس فرانسوی، مرينوس آمريكايی. پشم اين نوع گوسفندان كاملاً سفيد و ظريف بوده و در محدوده ۲۱-۱۴ ميكرون قرار دارد. (ميكرون واحد تعيين ظرافت ليف پشم است يعنی هر ميكرون برابر ۱۰۰۰/۱ ميليمتر است.)

گوسفندان با پشم بلند: اين نوع گوسفندان عمدتاً برای توليد گوشت پرورش يافته و از نظرجثه بزرگترين نژاد گوسفندان دنيا شناخته می‌شوند. قطر الياف پشم اين گوسفندان در محدوده ۳۵ - ۳۰ ميكرون و طول آن ۵۰۰ - ۴۰۰ ميلی‌متر است.

گوسفندان با پشم ضخيم: اين نوع گوسفندان دارای پشمی می‌باشند كه در صنعت قالی‌بافی از كاربرد مطلوبی برخوردار است. ظرافت الياف پشم آنها بين ۵۰ - ۳۵ ميكرون و طول آن تا ۳۸۰ ميليمتر است.

بر خلاف توليدات متداول نساجی كه نياز به پشم ظريف دارد تا بتوانند از آن پارچه‌های لطيف توليد نمايند، صنعت قاليبافی نياز به پشم‌های خاص دارد كه از مشخصات پشم مورد نظر براي پارچه بافی برخوردار نيست و از آن نمی‌توان پارچه و منسوجات مرغوب و لطيف تهيه كرد.

دركشورهای ايران، چين، پاكستان، افغانستان، تركيه، روماني، بلغارستان، شوروی، هندوستان والجزاير پشم گوسفندان از نوع ضخيم می‌باشد و اگرچه مصرف چندانی برای بافت پارچه ندارند، مناسب‌ترين ماده اوليه برای بافت قالی است. پشم گوسفندان ايرانی به ويژه فراهانی، كرمانی، بلوچی، ماكوئی، كلكوهی، سنجابی، نائينی و بختياری تركيبی از انواع الياف با مقاومت بالا می‌باشند و دارای مقاومت بالای اصطکاکی و شستشو هستند.اين حالت ارتجاعی پشم خصوصاً در قاليبافی بسيارمهم است. اين ویژگی به علت شرايط جغرافيايی ، تغييرات آب و هوايی، نوع علوفه، آميختگی نژادی و حتی فقر غذايی پديد آمده و از جمله خواص ارثی اين گوسفندان به حساب می‌آيد  که این اایاف را برای قاليبافی ايده‌آل کرده است.

گوسفندان آميخته پشمی: اين نوع گوسفندان از اختلاط گوسفندان با پشم بلند وگوسفندان با پشم ظريف به وجود آمده‌اند. معمولا پشم ظريفی دارند

ويژگی‌های پشم مصرفی در قاليبافی

• اگرچه پشم در محدوده وسيعی از نظر مصرف قرار می‌گيرد ولی ويژگی‌های خاصی ازجمله ظرافت، طول، قابليت ارتجاعی، راندمان، جعد،درخشندگی و رنگ در همه موارد مصرف مورد توجه است.
•  بهترين نوع پشم ظريف به وسيله گوسفندان مرينوس كه دارای ظرافت ۹/۲۴ تا ۵/۲۳ ميكرون و بالاتر می‌باشند توليد می‌گردد. پشم‌های باظرافت متوسط (۴/۲۶ - ۲۵ ميكرون ) و پايين‌تر (۳۶- ۲۵ ميكرون) معمولا به وسيله آميخته‌های مرينوس با گوسفندان گوشتی و يا بعضی از نژادهای انگليسی توليد می‌گردند. پشم قالی دارای قطر بين ۳/۳۴ - ۷/۲۳ ميكرون بوده، توسط گوسفندان غير اصلاح شده بومی توليد می‌شود. معمولا الياف بلند و نازك پشمی كه قطر آنها درطول يكسان باشند از بهترين نوع پشم شمرده می‌شود. پشم نقاط مختلف بدن گوسفندان از نظر قطر و بلندی الياف متفاوت می‌باشد و معمولا در چيدن و دسته بندی پشم مخصوصاً برای تهيه خامه قالی بايد توجه داشت تا پشم‌های نقاط مختلف با هم مخلوط نگردد.
• جنس خامه كه به عنوان گره قالی به كار می‌رود بايد از پشم خالص و نو باشد و از كاربرد پشم دباغی و پشم كهنه و الياف مصنوعی و يا ساير الياف نامرغوب در آن خودداری شود.
• ميانگين طول الياف برای نمره‌های مختلف بايد حداقل ۵ سانتيمتر باشد و مقدار الياف كوتاه تر از ۵ سانتيمتر در آن نبايد از ۵ درصد تجاوز نمايد. قطر الياف بايد حداقل ۲۰ ميكرون باشد. همچنين ثبات رنگ در برابر شستشو حداقل ۴ - ۳ و در برابر حلال‌های آلی نيز حداقل ۴ -۳ و در برابر مالش حداقل ۴ باشد. چربی و روغن الياف پشم نبايد بيش از ۵/۱ درصد و موادناخالص گياهی حداكثر يك درصد باشد.

    
 درجه مرغوبيت الياف پشم مصرفی در فرش دستبافت
    ۱- قطر الياف كمتر از ۳۰ ميكرون درجه يك
    ۲- قطر الياف بين ۳۵ - ۳۰ ميكرون درجه دو
    ۳- قطر الياف تا ۴۰ ميكرون درجه سه
    تذكر: طول الياف هر اندازه بلندتر باشد (از ۵/۷ سانتيمتر به بالا) مرغوب‌تر است .