فیلم_ قالی سخنگو؛ کارگردان بهرام بیضایی

سایت اطلاع رسانی فرش ایران - کارپتور

فیلم قالی سخنگو یکی از 15 نمونه فیلمی است که به سفارش مرکز ملی فرش ایران به پانزده کارگردان مطرح ایرانی سفارش داده شده است. بهرام بیضایی از جمله این کارگردانهاست که با نگاهی اسطوره ای و با شعری که متن آن را تشکیل می دهد یک فرش با طرح درخت سخنگو (واق) را از منظر سینمایی به تصویر کشیده است. نریشن و جلوه های صوتی این فیلم سازگاری معنا داری با مفهوم واق دارد. 

واق یا درخت سخنگو، که درختی بارور از میوه‌هایی به شکل سر انسان و حیوان است، ششمین نقش مایه از مجموع هفت نقش مایه و کهن الگوهای نگارگری، کتب آرائی، قالی بافی، سفال‌گری و معماری ایرانی ست (اصول هفتگانه هنر ایرانی).
افسانه درخت سخنگو، یا درخت واق، و نقوش آن، بخشی از هنر تخیلی ایرانی و اسلامی چه در حوزه نگارگری و چه در سایر هنرها به‌شمار می‌رود. و خاستگاه آن، پنهان در اعماق متون داستان‌ها، و افسانه‌هاست. درخت واق، درختی ست که در بیان اساطیری، در طول زمان، از نظرها پنهان گشته و ناپدید شده‌است. بنابر داستان‌های اسلامی نیز، در قرآن از درختی با سرهایی از شیاطین یاد شده‌است. انواع گوناگون این نقوش شامل ترکیبات تزیینی «انسان- گیاه» و «حیوان- گیاه» است و به صورت تذهیب در حاشیه یا در متن آثار نگارگری، تصویرسازی کتب، و برخی دیگر از هنرهای دستی همچون سفالگری و قلم‌زنی پدیدار شده‌است. خاستگاه نقش مایه واق از قرن ششم هجری به این سو، و در سرزمین‌های شرقی یافت شده‌است. در حقیقت نقوش واق به‌عنوان نقشی تزیینی، مهم و بنیادین در هنر شرق به‌شمار می‌رود؛ به‌ویژه این که نقوش، بعدها در حاشیه فرش‌های مغولی و هندی فراوان به کار گرفته شده‌اند.