حاج ملّا حسن محتشمی

 حاج ملاحسن محتشمی از هنرمندان و مشاهیر فرش کاشان در عصر قاجار است. محتشمی در بافتن قالی‌های نقش‌برجسته استاد بوده است. حاج ملا حسن در سن هفتاد سالگی در تاریخ ۱۱ رجب ۱۳۳۵ درگذشت. در مختصر جغرافیای کاشان دربارهٔ او چنین آمده است: «سابقاً مؤسّس قالی برجسته حاج ملّا حسن معروف به محتشمی بود.«

 روز‌ی، یکی از بازماندگان محتشم، شاعر بزرگ و مرثیه سرای نامی کاشان، به نام حاج ملاحسن محتشمی، که همسر او اهل انجدان اراک و در قالیبافی محلی اراک استاد بود، یک کارگاه قالیچه بافی در کاشان برپا ساخت، و به جای پشم، با ابریشم که وسائل آن در کاشان فراهم بود قالیچه‌ای را بافته و تمام کرد.

 محتشمی چون هر سال به تهران مسافرت می‌کرد و در تغزیه داری تکیه دولت، دوازده بند مراتی محتشم را می‌خواند و از این راه شاه‌شناس بود، اولین قالیچه ابریشمی بافت کاشان را به ناصرالدین شاه پیشکش کردو با دریافت خلعت شاهانه و پاداش شایسته‌ای مورد تشویق قرار گرفت. پس از آن، قالیچه دوم را به اتابک تقدیم کرد و همچنین قالیچه‌های دیگر که آماده می‌شد با قیمتهای خوبی به امرا و شاهزادگان و ثروتمندان می‌فروخت. وقتی که این کار شهرت و رونقی پیدا کرد، وی با محمد تقی پشتی باف که دارای کارخانه مخمل و پشتی بافی مفصلی بود شریک شده و با هم کارگاههای متعدد قالیبافی دایر کردند. از طرفی هم خانواده‌های کارگری کاشان به این فن و هنر که مانع زندگی داخلی و خانه داری زن‌ها نبود روی آوردند و به زودی قالیبافی چنان گسترش یافت که خانواده‌های متوسط الحال هم برای سود و سرگرمی خود، از آن استقبال کردند.

  
اولین پارت‌های قالیچه و پشتی‌های صادراتی که به وسیله حاجی علی آقای کاشانی به اسلامبول رسید خریداران خارجی را به خود جلب کرد و ازآنجا نیز تقاضا و سفارش‌های پی در پی برای خرید قالی شروع شد. سپس به واسطه تنوع در نقشه و رنگ آمیزی عرضه قالی‌های ابریشمی کاشان را که لرد کرزن درباره آن‌ها نوشته است (لطیف‌تر و ظریف‌تر از آن‌ها منسوجی از دست انسان بیرون نیامده است) دوباره زنده و بلندآوازه ساخت. همین که بافندگان زیاد شدند و باز قالیبافی رونق گرفت، برخی از آن‌ها دست به کار بافتن قالی های پشمی که سهل‌تر و کم خرج‌تر و خریداران بیشتر داشت شدند و طولی نکشید که با الهام از ذوق هنری خود، عالیترین نوع قالی پشمی را از نخهای پشم خارجی که به نام کرک منچستر معروف بود، بافتند.

    
تصویر زیر نمونه‌ای از تولیدات کارگاه مشهور حاجی ملا حسن محتشم در کاشان است: