فرش های کشمیری برای زینت مجلس جدید

سایت اطلاع رسانی فرش ایران - کارپتور

دوازده استادکار با کمک تیمی متشکل از 50 صنعتگر و بافنده از اکتبر نوامبر سال گذشته مشغول بافت 12 تخته فرش برای ساختمان جدید مجلس بوده اند.  فرش‌ها قرار است اواخر این ماه(سپتامبر) تحویل داده شوند، ظاهراً یک ماه قبل از مهلت مقرر.

صنعت فرش دستباف کشمیر در چند سال گذشته رو به افول بوده است . فرش‌های مصنوعی ماشینی ارزان‌تر، سبک‌تر از فرش‌های پشمی هستند و در نتیجه نگهداری آسان‌تری دارند.  بسیاری نمی توانند فرش های ابریشمی گران تر را نیز بخرند. 
به همین دلیل وقتی فرش طاهری سفارش عرضه 12 فرش انحصاری ساختمان جدید مجلس را دریافت کرد، شور و هیجان زیادی به وجود آمد.  آنها می خواستند فرش ها شاهکار اما با طرح های سنتی باشند.
بنابراین یکی از فرش های تمام شده، پلنگی را در جنگل به تصویر می کشد . ترکیبی از 12 رنگ - از قرمز و نارنجی تا آبی و سبز - برای به تصویر کشیدن حیوانات در جنگل استفاده می شود.  برخی از نخ ها به رنگ قرمز تیره رنگ شده بودند تا خون اطراف یک آهو را به تصویر بکشند.
فرش تمام شده دیگر مساحتی به وسعت 90 فوت مربع - طول 11 فوت و عرض 8 فوت - را می پوشاند که با ابریشم روی ابریشم بافته شده است، به این معنی که هم تارها و هم گره ها از ابریشم ساخته شده اند. مدتی طول کشید تا ابریشم فوق‌العاده باکیفیت تهیه شود، اما سخت‌ترین چالش انتخاب دوازده استادکار از بین 120 صنعتگر شاغل در فرش طاهری برای کار بر روی پروژه مورد علاقه بود.

اما در حالی که دستمزد صنعتگرانی که در قالی‌بافی مجلس شورای اسلامی کار می‌کنند از 225 تا 250 روپیه در روز دو برابر شده و به 500 روپیه در روز رسیده است، به طور کلی دستمزد صنعتگران برای سال‌ها پایین و عملاً راکد مانده است.  در حالی که به صادرکنندگان فرش مشوق هایی داده شده است، سهم صنعتگران ناچیز بوده است.

منظور احمد بهات (35 ساله) از بودگام در 15 سال گذشته قالی بافی می کند.  اما او از تصمیم خود برای انتخاب شغل اجدادی پشیمان است . او برای تامین غذای خانواده پنج نفره خود با مشکل مواجه است.

معمولاً پس از بیش از 10 ساعت کار، 200 روپیه به عنوان دستمزد روزانه دریافت می کنم.  علیرغم ادعاهای بلند در مورد فرش کشمیری و ظرفیت صادراتی آن، ما (بافندگان) همیشه در تامین مخارج خود با مشکل مواجه ایم. تاجران و سیاستمداران برتر از فرش‌های کشمیری استفاده می‌کنند، اما به صنعتگران بسیار ماهر، دستمزد حتی یک کارگر غیر ماهر هم پرداخت نمی‌شود.»

فرصت های شغلی در کشمیر کم است . وضعیت از سال 2019 بدتر شده است. من هنوز 200 روپیه در روز درآمد دارم و چاره ای جز ادامه این کار ندارم.» تخمین زده می شود که سه میلیون نفر که با صنایع دستی از جمله شال بافی، پاپیه ماشه، کنده کاری روی چوب و غیره مرتبط هستند، داستان های مشابهی برای گفتن دارند.

دکتر Gagan Deep Kaur از دانشگاه Laurentian در کانادا تحقیقات گسترده ای در مورد فرش کشمیری انجام داده است.  او می‌گوید: «صنعت فرش به دلیل دستمزدهای بسیار پایین صنعتگران، دسترسی ضعیف به بازار برای فروش محصولاتشان و چند فروشنده که بر بازار تسلط دارند، رو به افول است.

صنعتگران کشمیری در حال کار . طی یک روز کاری 10 ساعته فقط چند سانتی متر فرش بافته می شود (عکس: Mudassir Kuloo)

در حالی که دستمزدهای پایین بافندگان را مجبور به ترک این حرفه کرده است، عدم دسترسی به بازار آنها را مجبور می کند محصولات خود را نسبتاً ارزان به واسطه ها یا به کارتل های تاجران بزرگ بفروشند . او تأکید می کند که دستمزدهای بهتر، افزایش تقاضای محلی و تضمین دسترسی مستقیم به بازار برای صنعتگران ضروری است.

بسته به پیچیدگی طرح، یک صنعتگر در بهترین حالت می تواند هر روز چند سانتی متر ببافد.  بافت یک فرش معمولاً چهار تا هشت ماه طول می کشد. اما واسطه‌ها برای شش ماه کار کمرشکن حدود 30000 روپیه به آنها می‌پردازند و فرش‌ها را می‌برند.  همان فرش‌ها با قیمت بسیار بالاتری فروخته می‌شوند که اغلب به میلیون‌ها می‌رسد.

ارقام خود دولت جامو و کشمیر نشان می دهد که در پنج سال گذشته صادرات صنایع دستی 45 درصد کاهش داشته است.  در حالی که صنایع دستی به ارزش 1151 کرور روپیه در سال 17-2016 صادر شد، این ارقام در سال 2020-21 به 635 کرور روپیه کاهش یافت. این شامل فرش هایی به ارزش 299.56 کرور و شال هایی به ارزش 172.52 کرور بود.

با این حال، محمود احمد شاه، مدیر صنایع دستی و بافندگی می گوید: «ما در حال تشکیل انجمن هایی از صنعتگران هستیم که از دولت کمک مالی دریافت خواهند کرد . سال گذشته دولت 10 میلیارد روپیه به صنعتگران کمک مالی کرد.  دولت همچنین به فرزندان صنعتگران کمک مالی می کند.»
قالیبافانی که بسیاری از آنها از این طرح ها اطلاعی ندارند، می گویند خیلی کم است . آنها تعجب می کنند که چه کسی پول در نظر گرفته شده برای آنها را در گوشه و کنار می گذارد.

دارایی های ارزشمند
فرش کشمیری می تواند از ابریشم خالص، از پشم، از ابریشم بر روی پنبه و ترکیبی از مواد باشد . در کنار طرح، رنگ و نقش و نگار، آنچه فرش دستباف را متمایز می کند، گره است. در حالی که 200 تا 900 گره در هر اینچ مربع "کلاس جهانی" در نظر گرفته می شود، فرش های واقعا گران قیمت با 2400 تا 3600 گره می توانند دو تا سه سال طول بکشد تا بافته شوند. آنها آشکارا نادر هستند.
فرش‌های واقعاً گران‌قیمت «ابریشم روی ابریشم» هستند (که در آن هر دو تار و پود با استفاده از ابریشم ساخته می‌شوند). ابریشم نیز ماده ای نرم و در عین حال قوی است.  این قالی سبک وزن و در عین حال بادوام با فرش‌های ابریشمی که قرن‌ها دوام می‌آورد، از نسلی به نسل دیگر به ارث می رسد. این فرشها همچنین در برابر آتش مقاومتر است و قادر به تحمل حرارت تا 160 درجه سانتیگراد است.
نقوش روی فرش‌ها می‌تواند از طرح‌های گل‌دار تا تصویر شکار یا درخت با پرندگان متغیر باشد.  این می تواند یک باغ عجیب و غریب با گیاهان و جانوران را نشان دهد . همچنین طرح‌های مدرنی مانند الگوهای هندسی وجود دارد که توسط برخی نسبت به طرح‌های سنتی ترجیح داده می‌شود.  برخی از این قالی ها نقوش جنگل را با شیر و پلنگ، آهو و طاووس به تصویر می کشند.
بافت فرش دستبافت زمان و حوصله می خواهد.  انتخاب متریال مناسب و مرغوب ترین نخ ابریشم برای فرش های انحصاری اولین قدم است.  آنها را شسته و خشک کرده و سپس به رنگ های مورد نیاز رنگ می کنند.  وجود 12 رنگ یا بیشتر روی یک فرش غیر معمول نیست.  طراح، رنگرز و در نهایت بافنده (کالیمبا) در قلب قالی بافی قرار دارند.
پس از انتهای مرحله طراحی،  برگه تعلیم (Talim  یا کد نوشته شده طراحی)  به دقت برای تیم انتخاب شده برای اجرای کار توضیح داده می شود.