پشم

 سایت اطلاع رسانی فرش ایران _ کارپتور 

پشم اليافی حيوانی است كه از بدن گوسفند به دست می‌آيد. امروزه بيش از ۲۰۰ نژاد مختلف گوسفند در دنيا شناخته شده كه اكثر آنها از نظر توليدات تجاری و اقتصادی دارای اهميت چنداني نبوده و صنعت پرورش گوسفند، تنها متكی به ۲۰-۱۰ نژاد آن می‌ باشد.

مهمترين نژاد گوسفندان ايرانی:

 ۱- كلكويی ۲- قزل ۳- بلوچی ۴- عربی ۵- فراهانی ۶- گرگانی ۷- كرمانی ۸- كردی ۹-لری ۱۰- ماكويی ۱۱- تركی ۱۲- زندی ۱۳- مهربانی ۱۴- سنجابی ۱۵- جمور ۱۶- هِرِك ۱۷-مغانی ۱۸- افشاری ۱۹- تركمنی ۲۰- قره گل ۲۱- شال ۲۲- سنگسری ۲۳- خاكستری شيراز۲۴- بختياری ۲۵- طالشی ۲۶- ناييني.
 برای آسان‌تر شدن شناخت نژادها، طبقه بندی گوسفندان دنيا از روی نوع پشم آن‌ها صورت می‌پذيرد. به اين ترتيب با يك چنين طبقه بندی كلی در ميان گوسفندان روبرو خواهيم شد.

گوسفندان با پشم بلند: اين نوع گوسفندان عمدتاً برای توليد گوشت پرورش يافته و از نظرجثه بزرگترين نژاد گوسفندان دنيا شناخته می‌شوند. قطر الياف پشم اين گوسفندان در محدوده ۳۵ - ۳۰ ميكرون و طول آن ۵۰۰ - ۴۰۰ ميلی‌متر است.

گوسفندان با پشم ضخيم: اين نوع گوشفندان دارای پشمی می‌باشند كه در صنعت قالی‌بافی از كاربرد مطلوبی برخوردار است. ظرافت الياف پشم آنها بين ۵۰ - ۳۵ ميكرون و طول آن تا ۳۸۰ ميليمتر است.

بر خلاف توليدات متداول نساجی كه نياز به پشم ظريف دارد تا بتوانند از آن پارچه‌های لطيف توليد نمايند، صنعت قاليبافی نياز به پشم های خاص دارد كه از مشخصات پشم مورد نظر براي پارچه بافی برخوردار نيست و از آن نمی‌توان پارچه و منسوجات مرغوب و لطيف تهيه كرد. دركشورهای ايران، چين، پاكستان، افغانستان، تركيه، روماني، بلغارستان، شوروی، هندوستان والجزاير پشم گوسفندان از نوع ضخيم می‌باشد و اگرچه مصرف چندانی برای بافت پارچه ندارند،مناسب‌ترين ماده اوليه برای بافت قالی محسوب می‌شوند. پشم گوسفندان ايرانی به ويژه فراهانی، كرمانی، بلوچی، ماكوئی، كلكوهی، سنجابی، نائينی و بختياری تركيبی از انواع الياف می‌باشند و اين كيفيت موجب می‌شود تا در شرايط فشردگی و شستشو، الياف شكل اوليه خود راحفظ نمايند. اين حالت ارتجاعی پشم خصوصاً در قاليبافی بسيار حائز اهميت است . چنين خاصيتی مشخصاً از ويژگی بارز گوسفندان ايرانی به شمار مي رود و پشم آن ها را به صورت الياف ايده آل برای قاليبافی در آورده است . در واقع اين صفت به علت شرايط جغرافيايي ، تغييرات آب و هوايی، نوع علوفه، آميختگی نژادی و حتّی فقر غذايی پديد آمده و از جمله خواص ارثی اين گوسفندان به حساب می‌آيد.

گوسفندان آميخته پشمی: اين نوع گوسفندان از اختلاط گوسفندان با پشم بلند وگوسفندان با پشم ظريف به وجود آمده‌اند. معمولا گوسفندان نژادهای آميخته از پشم ظريف برخوردار بوده، به همين جهت نيز آن‌ها را در زمره گوسفندان با پشم نسبتاً ظريف طبقه بندي می‌نمايند.
    
ويژگی‌های پشم مصرفی در قاليبافی

• اگرچه پشم در محدوده وسيعی از نظر مصرف قرار می‌گيرد ولی ويژگی‌های خاصی در همه موارد مصرف مورد توجه است از جمله ظرافت، طول، قابليت ارتجاعی، راندمان، جعد،درخشندگی و رنگ.
•  بهترين نوع پشم ظريف به وسيله گوسفندان مرينوس كه دارای ظرافت ۹/۲۴ تا ۵/۲۳ ميكرون و بالاتر می‌باشند توليد می‌گردد. پشم‌های باظرافت متوسط (۴/۲۶ - ۲۵ ميكرون ) و پايين‌تر (۳۶- ۲۵ ميكرون) معمولا به وسيله آميخته‌های مرينوس با گوسفندان گوشتی و يا بعضی از نژادهای انگليسی توليد می‌گردند. پشم قالی دارای قطر بين ۳/۳۴ - ۷/۲۳ ميكرون بوده، توسط گوسفندان غير اصلاح شده بومی توليد می‌شود. معمولا الياف بلند و نازك پشمی كه قطر آنها درطول يكسان باشند از بهترين نوع پشم شمرده می‌شود. پشم نقاط مختلف بدن گوسفندان از نظر قطر و بلندی الياف متفاوت می‌باشد و معمولا در چيدن و دسته بندی پشم مخصوصاً برای تهيه خامه قالی بايد توجه داشت تا پشم‌های نقاط مختلف با هم مخلوط نگردد.
• جنس خامه كه به عنوان گره قالی به كار می‌رود بايد از پشم خالص و نو باشد و از كاربرد پشم دباغی و پشم كهنه و الياف مصنوعی و يا ساير الياف نامرغوب در آن خودداری شود.
• ميانگين طول الياف برای نمره‌های مختلف بايد حداقل ۵ سانتيمتر باشد و مقدار الياف كوتاه تر از ۵ سانتيمتر در آن نبايد از ۵ درصد تجاوز نمايد. قطر الياف بايد حداقل ۲۰ ميكرون باشد. همچنين ثبات رنگ در برابر شستشو حداقل ۴ - ۳ و در برابر حلال‌های آلی نيز حداقل ۴ -۳ و در برابر مالش حداقل ۴ باشد. چربی و روغن الياف پشم نبايد بيش از ۵/۱ درصد و موادناخالص گياهی حداكثر يك درصد باشد.

    
 درجه مرغوبيت الياف پشم مصرفی در فرش دستبافت
    ۱- قطر الياف كمتر از ۳۰ ميكرون درجه يك
    ۲- قطر الياف بين ۳۵ - ۳۰ ميكرون درجه دو
    ۳- قطر الياف تا ۴۰ ميكرون درجه سه
    تذكر: طول الياف هر اندازه بلندتر باشد (از ۵/۷ سانتيمتر به بالا) مرغوب تر است .