گزارش شبکه TRT ترکیه از مهاجرت رفوگران حرفه‌ای فرش دستباف از ایران

سایت اطلاع رسانی فرش ایران - کارپتور

مهدی جواهریان: فرش به عنوان یک میراث فرهنگی باید حفظ شود و فقط سرمایه شخصی نیست

به گزارش سرویس اخبار خارجی کارپتور به نقل از شبکه TRT ترکیه، مهدی جواهریان، فرش فروش، بازرس سابق اتحادیه فرش فروشان تهران که در فروشگاهش در بازار بزرگ انواع فرش دستباف مرمت و رفوگری می‌شود، با توجه به روز جهانی میراث فرهنگی در پاسخ به این سوال که مرمت کردن فرش به جز مساله مالی چقدر به لحاظ هنری ارزش دارد، به آناتولی گفت: «اگر به این باور برسیم که فرش‌های ایران نه فقط سرمایه شخصی بلکه برای کل کشور است، فرش‌مان هرچقدر قدیمی برایمان صاحب ارزش می‌شود. این سرمایه ملی باید حفظ شود ‍‍‍‍‍‍‍و ترمیم شود. اهمیت این کار کم‌تر از بافندگی نیست. اما متاسفانه رفوگران کمی را در دسترس داریم و عمده رفوگران کوچ کردند و از کشور رفتند. حرفشان هم این است که حقوق‌شان در کشورهای دیگر دو تا سه برابر بیشتر است و درست هم می‌گویند. ما با زحمت سعی می‌کنیم رفوگران را حفظ کنیم تا بتوانیم به این هنر صنعت خدمت کنیم.»

بازار تهران، راسته فرش فروشان، روی سر در نوشته است «بازار رحیمیه»، سه حیاط به هم متصل است که دور تا دور آن را فرش فروشی‌ها احاطه کرده‌اند، اما خبری از خریدار و مشتری نیست و بازار در سکوت روز خود را می‌گذراند.

در طبقه دوم، اما جمع، جمع رفوگران است. وارد کارگاه که می‌شوی، یکی در حال بافت فرش قرمز رنگ است که تکه‌ای از آن از بین رفته است. افغانستانی است. هم‌وطن دیگرش هم در حال ترمیم ریشه‌هاست. آن طرف‌تر رفوگری موبایل به دست با دقت به نقشه‌ای که تصویرش روی صفحه تلفنش است، فرش را با ظرافت ترمیم می‌کند. می‌گوید اهل زنجان است. دیگری، قلم‌مو به دست، خم شده است روی فرشی و تار و پودش را اصلاح رنگ می‌کند. نوع رفتارش با فرش به گونه‌ای است که کاملا مشخص است با یک شی گران‌بها سر و کار دارد و می‌گوید: «این فرش ابریشم قم است. 400 میلیون تومان قیمت دارد.»

جواهریان و خانواده‌اش از سال 1950 فرش دستباف را به عنوان صنف خانوادگی انتخاب کرده‌اند. او درباره بازار این هنر توضیح داد: «بر حسب نیاز جامعه در آن زمان، فرش یکی از اقلام ضروری زندگی محسوب می‌شد اما کمی از آن شرایط دور شدیم. آن هم به علت حضور اجناس رقیب و سازه‌های قوی‌تر و امکاناتی که معماران در کف خانه می‌چینند، حضور فرش کم‌رنگ شده است. همچنین سیاست‌هایی که نادرست است و انتخاب راه‌هایی که منجر به تولید کمتر فرش ایران شد، لاجرم باعث شد امروز در قشر جوان علاقه کمتری به فرش داریم.»

او در ادامه با بیان اینکه ما باید این نقیصه را در بازه زمانی کمتر حل کنیم، اظهار کرد: «چون ممکن است کم کم این هنر صنعت را از دست دهیم. فرش جایگزین خوب نفت و پرچم دوم ایران است و نباید به هیچ وجه اجازه دهیم لطمه‌ای به آن وارد شود. هر چند که با وجود تحریم‌ها و ممنوعیت ورود فرش به ایالات متحده، دست صادرکنندگان کم‌کم بسته شد و امروز ما در ارسال فرش به آمریکا مشکل داریم و اگر فرشی هم می‌رود از راه‌های دیگر و غیرقانونی است.»

جواهریان درباره شرایط بازار گفت: «فرش ایران به عنوان یک صنعت بود که با توجه به کاهش نفرات فعال در این صنعت از رنگرز، رفوگر، بافنده و... روزی 10 میلیون نفر در کشور در این مشاغل کار می‌کردند و الان با توجه به اینکه جمعیت کشور بالا رفته اما شاید حدود 2 میلیون نفر در این صنف فعال هستند و باید هر چه زودتر این عدد را احیا کنیم. اوایل انقلاب 37 میلیون جمعیت داشتیم، الان ان 85 میلیون اما اعضای درگیر فرش کاهش پیدا کردند. حتی اگر به بازار تهران نگاه کنیم. راسته عباس آباد که فرش بودند تغییر شغل دادند. بسیاری از فروشگاه‌ها در حال واگذاری به مشاغل دیگر است. چه بهتر که آنچه مانده است را حفظ کنیم تا دوباره این هنر شگفته شود.»

این فعال بازار فرش، در خصوص لزوم حفظ هر تخته فرش و چرایی ترمیم آن توضیح داد: «فرش کالایی است که پس از سال‌ها استفاده هم قابلیت نقد شوندگی دارد. بنابراین در زمان خرید باید به روزی که ممکن است آن را بفروشیم هم فکر کنیم. بنابراین فرش دست دوم هم بازار و دنیای خاص خودش را دارد. چرا که فرش دست دوم کاهش قیمت خوبی می‌گیرد. حباب قیمت فرش نو را ندارد. هزینه‌های باید را خریدار نمی‌پردازد. به همین دلیل در این شعبه‌مان فقط فرش دست دوم می‌فروشیم. دست دوم‌هایی داریم که در حد نو هستند و حتی برای جهیزیه عروس هم می‌توان استفاده کرد. البته این کار نیاز دارد تا یک تیم حرفه‌ای کنار ما باشند. تیمی حدود 25 نفر اینجا هستند و روی فرش‌ها کار می‌کنند و آن را مرمت می‌کند و آنقدر تخصصی کار می‌کنند که جز خبره مرمت فرش کسی دیگر متوجه آن نمی‌شود. از طرفی دیگر خریدار هم آن را به نصف قیمت فرش نو می‌خرد. تیم رفوگری ما تخصصی کار می‌کنند و تلاش می‌کنند فرش 70 تا 100 ساله را به استانداردهای معقول برسانند.»

جواهریان برای ماندگاری این هنر توصیه می‌کند که هر چه زودتر بازار خارجی فرش احیا شود. او گفت: «فرش هیچ آزاری برای هیچ کشور دوست، همسایه و رقیب ندارد. بافنده‌هایی که بدون هیچ توقعی از دولت کنار خانه‌هایشان کار می‌کنند تا بتوانند آن را بفروشند برای حفظ این هنر صنعت نیاز به بازار دارند. به همین دلیل دولت باید از هر طریقی که می‌تواند فرش را از تحریم خارج کند. آن وقت ما به 85 درصد فروش خارجی‌مان می‌رسیم. فروشی که می‌تواند این هنر را زنده کند. اکثر مردم در این توان خرید فرش نفیس را ندارند اما در خارج از کشور و در قیاس با اجناس دیگر قیمت مناسب‌تری دارد. باید این مشکل را مرتفع کنیم تا هنرمندان به این بازار برگردند. البته فرش در کشورهای همسایه هم بافته می‌شود. ما مشکلی هم نداریم. اما می‌دانیم فرش ایران رقیب ندارد. یک زمانی چین فرش دستباف تولید کرد اما دیدند نمی‌شود و فرشی که در ایران تولید می‌شود در هیچ جای دیگر قابلیت تولید ندارد.»