مهمترین مناطق قالیبافی در استان چهارمحال و بختیاری عبارتند از: چالشتر، سامان، اشگفتک، پیربلوط، ارجنگ، وردنجان، فرخ شهر، بروجن، بلداجی، فرادنبه، هیرگان، باباحیدر، اردل و نواحی تابعه آن – شلمزار و همچنین گروه فرشهای طایفه اولاد.
سایت اطلاع رسانی فرش ایران- کارپتور 1396/۰1/۰۳
سوابق تاریخی فرش بختیاری
استان چهارمحال و بختیاری در جنوب شرقی‌ایران واقع شده است. ساکنان استان چهارمحال و بختیاری کلاً به دو گروه یکجانشین و کوچ‌نشین تقسیم می‌شوند. بنابراین در یک نگرش کلی به جمعیت استان می‌توان مجموع ساکنان آن را به سه گروه زیر تقسیم کرد:
- روستائیان: یا جزو عشایر نیستند یا از عشایر اسکان یافته هستند، بیشتر به کشاورزی، دامداری و بافت قالی اشتغال دارند.
- شهرنشینان: از عشایر و روستائیان سابق منطقه مهاجران و سایر نقاط تشکیل شده‌اند و به امور اداری و خدماتی مشعولند.
- عشایر: هنوز یکجا نشین نشده‌اند، دست کم سالی دوبار جابه جا می‌شوند و به اصطلاح ییلاق و قشلاق می‌کنند.
استان چهارمحال و بختیاری به علت شرایط جغرافیایی خاص خود و قرار گرفتن در منطقه‌ای کوهستانی و سردسیر، همواره از شرایط مساعدی برای تولید فرش دستباف برخوردار بوده است و تولید فرش نسبت به سایر صنایع دستی از اهمیت بیشتری برخوردار است و قالی عمده ترین صنعت دستی استان چهارمحال و بختیاری است که در درجه اول در روستاها، بعد در بین عشایر اسکان یافته و دست آخر در شهرها رواج کامل دارد. قالی از وسایل لوکس زندگی عشایر محسوب میشود و نشانگر منزلت و تفاخر آنهاست.
مهمترین مناطق قالیبافی در استان چهارمحال و بختیاری عبارتند از:
چالشتر، سامان، اشگفتک، پیربلوط، ارجنگ، وردنجان، فرخ شهر، بروجن، بلداجی، فرادنبه، هیرگان، باباحیدر، اردل و نواحی تابعه آن – شلمزار و همچنین گروه فرشهای طایفه اولاد.
درحال حاضر قالی‌های چهارمحال و بختیاری را مطابق مناطق بافت و بویژه بافندگان، می‌توان به 2گروه عمده تقسیم نمود:
- قالی بختیاری بافتهای از عشایر بختیاری و یا ساکنینی که منشأ نژادی آنها از طوایف لر بختیاری است.
- قالی قشقایی ماحصل دست عشایر ترک قشقایی است.
●ساختار
دستگاه‌های قالیبافی منطقه، غیرازدارهایی که به همت شرکت سهامی‌فرش، جهاد سازندگی و سازمان صنایع دستی‌ایران در اختیار بافندگان قرار می‌گیرد، تماماً به صورت افقی است و روی آنها قالی‌هایی با رجشمار ۱۷ تا ۲۰ (و درحال حاضر با رجشمار ۴۰) تولید میشود.این قالی‌ها عمدتاً دارای گره ترکی و معمولاً دوپوده‌اند. اما در منطقه شهرکرد، مرکز چهارمحال، تولیداتی با کیفیت برتر، از یک پود و گره فارسی برخوردارند. قالی‌های بختیاری دارای تار و پود پنبه‌ای و پرز پشمی‌هستند.
البته قالی‌های بختیاری بافت قدیم دارای تار و پودی از جنس پشم بسیار مرغوب بوده‌اند. با وجود‌این در پاره‌ای از قالی‌های بختیاری که دارای ارزش چندانی نیستند،این تار و پود از پشمی‌ریسیده شده که از دباغی به دست آمده است می‌باشد.این پشم‌ها اکثراً خشک‌اند و تارها از پشم‌های خاکستری رنگی هستند که به محض رنگ شدن، رنگ تیره‌ای را به خود می‌گیرند.
●طرح‌های رایج
طرح‌ها و نقوش بکار رفته در قالی‌های بختیاری و سایر دستبافته‌های آنان، بویژه در گذشته، کاملاً ذهنی بوده و در بافت آنها از نقشه استفاده نشده است. کلیه طرح‌های رایج و مرسوم در داخل استان را می‌توان به‌این ترتیب طبقه بندی نمود:
●قالی‌های قشقایی (یلمه):
- ۱- ترنجی (یا یک حوض) ۲- شکرلو (یا دوحوض) ۳- بندی الوان
●قالی‌های بختیاری:
- ۱- خشتی شامل: – خشتی جانوری – خشتی گل و گیاه ۲- ترنجی (لچک و ترنج) ۳- سروکاج ۴- قابی سماوری (حلقه‌ای) ۵- گل مینا (گل اشرفی) ۶- گلدانی ۷- شرابه (گل پتو، گلدانی خمره‌ای) ۸- گلدانی و درختی
●رنگبندی
نوع و نحوه انتخاب رنگ در فرشهای بختیاری یکی از مهمترین ویژگیهای شناخته شده در‌این فرش‌ها می‌باشد. نوع رنگ لاکی مورد استفاده و همچنین سبز خاص فرشهای بختیاری از مهمترین ویژگی رنگهای فرش‌این استان می‌باشد که با سایر موارد مشابه در دیگر فرش‌های‌ایران تفاوت دارد. رنگهای مورد استفاده در‌این قالی‌ها بیشتر در زمینه‌های قرمز، آبی روشن، آبی سیر، سبز، نارنجی و زرد می‌باشد.
●رنگرزی
درگذشته زنان عشایر بختیاری در اوقات خاص یا به هنگام جابه جاییهای سالانه خود گیاهان رنگدار طبیعی را جمع آوری و خشک می‌کردند. سپس با شناختی که از خاصیت رنگ دهی آنها داشتند، آنها را در آب جوشانده و مایه رنگین آنها را استخراج کرده و همراه با دندانه آب انار ترش مورد استفاده قرار می‌دادند و رنگهای با ثباتی به دست می‌آوردند. در دوره حاضر متأسفانه رنگهای باثبات گیاهی جای خود را به رنگهای درخشان ولی بی ثبات شیمیایی داده است.این روش رنگرزی باعث تندی رنگهای خامه شده است. در بعضی موارد برای کاستن شدت تندی و پختگی رنگها از خاکستر استفاده می‌کنند.
●ابعاد
اندازه قالی‌های بختیاری متنوع است. قالی‌های سجاده‌ای آن ۴۰/۲ × ۳۰/۱ متر و قطع متوسط آن ۴۰/۳ × ۵۰/۲ متر می‌باشند و بعد هم قالی‌های با ابعاد بزرگ وجود دارد که گاهی نیز در بین آنها قالی‌های مربعی شکل دیده میشود. بافت کناره‌های پهن و طویل و کلگی نیز در بین آنها رواج فراوان دارد.
●توزیع جغرافیایی
چالشتر: روستای چالشتر واقع در ۸ کیلومتری شمال شرقی شهرکرد یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال فعال ترین مناطق قالی بافی در استان چهارمحال و بختیاری است. بافندگان‌این روستا علیرغم گسترش موادِ اولیه شیمیایی در صنعت رنگرزی کشور، هنوز در تلاش هستند تا رنگهای مورد نیاز را با استفاده ازموادِ اولیه گیاهی تهیه نمایند.
- طرح‌های خشتی از جمله طرح‌های رایج و مرسوم‌این روستا می‌باشد که توسط بافندگان دیگر مناطق نیز مورد تقلید قرار گرفته و تحت عنوان طرح خشتی چالشتری شهرت یافته است. اما تفاوت مهم بین قالی چالشتر و دیگر مناطق، استفاده از موادِ اولیه مرغوب و رنگرزی مناسب به همراه بافت ممتاز و منحصربه فرد می‌باشد.طرح‌های گلدانی، گل مینا، سرو، کاج و قابی سماوری از دیگر طرح‌های رایج و شاخص‌این روستا می‌باشد. طرح گل مینا بواسطه رنگ سبز سیری که در متن خود به همراه دارد یکی اززیباترین طرح‌های اصیل چهارمحال می‌باشد.
- به‌طور کلی رنگهای بکار برده شده در بافتهای‌این روستا عبارتند از: آبی سیر و روشن، لاکی سیر و روشن، کرم، سفید، قهوه‌ای، سبز سیروروشن، چهره‌ای، نارنجی. گره مورد استفاده در‌این روستا از نوع ترکی (بدون استفاده از قلاب) و همگی از نوع دوپود می‌باشد. نوع دار قالی مورد استفاده بجز موارد انگشت شمار اغلب بصورت عمودی است. رجشمار قالی‌ها بین ۲۵ الی ۳۰ رج و گاه تا رجشمار ۴۰ نیز می‌باشد. ابعاد متداول عموماً دو ذرع و ۶ و ۹ و ۱۲ متر مربعی و در موارد معدودی ابعاد بزرگتر نیز دیده میشود.
سامان: شهر سامان در شمال شهرکرد و در فاصله ۲۱ کیلومتری آن قرار دارد. قالیبافی در شهر سامان نیز بواسطه توسعه اقتصادی و بهبود روابط و ارتباط بین شهری رو به گسترش نهاده و بافندگان آن با صرف وقت بیشتر و کاربرد موادِ اولیه نسبتاً مرغوب در طی سالیان اخیر توانسته‌اند یکی دیگر از بهترین نوع قالی‌های استان را عرضه نمایند.
شاید بتوان در بسیاری از موارد قالی امروز سامان را از هر حیث اعم از طرح و رنگ با تولیدات چالشتر مقایسه نمود.
- این منطقه نیز همچون مناطق دیگر استان در اغلب موارد دارای طرح‌هایی همچون: خشتی، ترنجی، سروکاج و... می‌باشد.
- نوع گره مورد استفاده در بافت قالی‌های سامان و نیز همه روستاهای تابعه آن بصورت ترکی بوده و کاربرد گره فارسی بسیار کم می‌باشد.
- سبک بافت دوپود و در برخی موارد یک پود ضخیم است.
- رجشمار اغلب بافته‌ها بین ۲۵ و حداکثر ۳۵ رج می‌باشد.
- نوع دار قالی مورد استفاده به هردو صورت زمینی و عمودی می‌باشد.
- ابعاد امروز بافتهای آن بیشتر ۶ و ۹ متر مربعی است.
شهر بن: در فاصله تقریبی ۳۱ کیلومتری شمال شهرکرد قرار دارد که از نواحی کشاورزی و دامپروری استان محسوب میشود. مردم‌این شهر به زبان ترکی تکلم می‌کنند و صنایع دستی آنان به غیر از قالیبافی، شال بافی و جوراب بافی می‌باشد.
- کلیه قالی‌های اصیل‌این شهر از نوع ذهنی باف بوده که هم اکنون نیز در اغلب موارد با همان سبک و روش تولید می‌گردد و الگوی بافت در‌اینگونه تولیدات عموماً بصورت واگیره یا الگویی است که بافته شده و بافنده با نگاه از روی آن اقدام به بافت می‌نماید.
- تمامی‌قالی‌های اصیل و بومی‌از نوع یک پود ضخیم بوده و با استفاده از گره ترکی تولید می‌گردند. رجشمار آنها اغلب پایین و بین ۱۵ تا ۲۰ می‌باشند. طرح خشتی از طرح‌های رایج در‌این شهر می‌باشد که اغلب بصورت ذهنی و با رجشمارهای پایین بافته میشود. نوع دار قالی مورد استفاده به دو صورت زمینی و عمودیمی‌باشد.موادِ اولیه مصرفی نیز اغلب نامرغوب است و رنگهای شیمیایی نامرغوب در آنهابسیار است.
وردنجان – پیربلوط – ارجنگ: سه روستای مذکور در فاصله ی بین چالشتر و بن قرار گرفته‌اند. روستای وردنجان به سبب فاصله کمتر با بن از جهت طرح و رنگ و تا حدودی سبک بافت، متأثر از آن می‌باشد لیکن روستاهای پیربلوط و ارجنگ از هر حیث دارای بافته‌های نسبتاً زیبا و مشابه با قالی‌های چالشتر می‌باشد. تولیدات روستای ورذنجان اغلب به صورت دوپود بوده و بافته‌های یک پود کمتر مشاهده میشود. نوع گره نیز ترکی است.
- متأسفانه کیفیت رنگ آمیزی موادِ اولیه تا حدودی نامناسب و با بهره گیری از مواد شیمیایی می‌باشد. روستای ارجنگ در فاصله تقریبی ۵کیلومتری غرب پیربلوط قرار گرفته است.
- کلیه تولیدات‌این روستا عموماً بین ۲۵ الی ۳۵ رج می‌باشد که ازنظر رنگ و طرح تحت تأثیر چالشتر می‌باشد. ابعاد تولیدی نیز عموماً به صورت ۶، ۹ و ۱۲ متر مربعی می‌باشد.
- نوع گره مورد استفاده ترکی و سبک بافت امروز آن و حتی اغلب بافته‌های قدیمی‌آن بصورت دوپود می‌باشد. رجشمار بافته‌های روستای پیربلوط نیز بین ۲۵ الی ۳۵ رج است.
فرخ شهر: (قهفرخ) یکی از شهرهای مهم استان چهارمحال و بختیاری است که درحال حاضر تولید کننده یکی از ارزانترین فرشهای استان می‌باشد. ذهنی باف بودن و همچنین درشت بافی که عموماً بین ۱۵ و حداکثر ۲۰ رج می‌باشد از مهمترین مشخصات قالی فرخ شهر است. نوع گره از نوع ترکی بوده و بیش از ۸۰ درصد تولیدات بصورت یک پود (یک پود ضخیم) می‌باشد. نوع دارها نیز هم بصورت زمینی و هم بصورت عمودی ثابت است.
- مهمترین طرح‌های‌این شهر خشتی و ترنجی می‌باشد که گاهی قالی‌هایی به طرح کف ساده در بین آنها دیده میشود.
- در مجموع کلیه خامه‌های مورد استفاده در قالی‌های جدید‌این شهر از نوع ارزانترین و نامرغوب‌ترین خامه‌های عرضه شده در استان می‌باشد.
- استفاده از طرح‌های هندسی نیز بطور پراکنده در بافته‌های فرخ شهر دیده میشود که از برخی نگاره‌های هندسی با رنگ و ظاهری عشایری – روستایی بهره گرفته است.
- رنگهای عمده مورد استفاده در قالی‌های‌این شهر عبارتند است: لاکی سیر و روشن، سبز سیر، قهوه‌ای، نارنجی، مشکی، کرم، سفید، سرمه‌ای سیر و آبی. مهمترین ابعاد تولیدی نیز عبارتند از دو ذرع، ۶ و ۹ متر مربعی و کناره. علیرغم کیفیت قالی‌های جدید آن، قالی‌های قدیم فرخ شهر که از مراکز خان نشین چهارمحال و بختیاری بوده بسیار مرغوب و از هر حیث دارای برتری خاصی نسبت به تولیدات جدید است.
بروجن: دومین شهر استان ازنظر وسعت و جمعیت است که از سال ۱۲۸۰ هجری پذیرای عشایر ترک قشقایی گردید. قالی‌های‌این عشایر از نوع مشهور یلمه است فرشهای یلمه بروجن از نظر طرح به سه دسته تقسیم می‌شوند: ۱- طرح ترنجی یا یک حوض ۲- طرح شکرلو یا دوحوض ۳- طرح بندی الوان.
- ازنظر ظاهر کلیه طرح‌های نوع اول در متن فرش دارای یک ردیف ترنج لوزی شکل می‌باشند که در مرکز فرش و در امتداد طولی آن قرار گرفته‌اند.
- طرح‌های نوع دوم نیز دارای‌این ویژگی خاص می‌باشند با‌این تفاوت که در متن کلیه فرش‌ها حداقل دو ردیف ترنج‌های لوزی شکل موازی با یکدیگر به چشم می‌خورد که در امتداد طولی فرش قرار دارند.
- ترنج‌هایی که در طرح نوع اول و دوم وجود دارند به شکل لوزی و بر روی لبه‌های آنها نقوش کنگره‌ای شکل به چشم می‌خورد. مهاجرین قشقایی پس از رسیدن به سرزمین بختیاری طرح‌های متعلق به خود (ترنجی و شکرلو) را با طرح‌های اصیل بختیاری بویژه خشتی ادغام نمودند و با قرار دادن ترنج‌های لوزی شکل در درون قابهای فرشهای خشتی، طرح جدیدی را ارائه نمودند که بندی الوان نام گرفت.
- از مشخصات ویژه بافته‌های‌این گروه استفاده از شیرازه رنگی (دورنگ) می‌باشد.
- قالی‌های جدید یلمه دوپود و رجشمار آنها بین ۲۵ تا ۳۵ می‌باشد.
- نوع دار مورد استفاده زمینی است.
- ابعاد تولیدی درحال حاضر ذرع و نیم و دوذرع، ۶، ۹ و ۱۲ متر مربعی و همچنین کناره است.
- رنگهای اصلی عبارتند از لاکی سیر و روشن، سرمه‌ای سیر، آبی، زرد، کرم، سفید و سیاه.
- قالی‌های قدیمی‌تمام پشم بوده‌اند. اما تولیدات جدید بعضاً دارای تاروپود نخی نیز هستند.
بلداجی: این شهر در فاصله تقریبی ۳۵ کیلومتری جنوب غربی بروجن قرار دارد گرایش بیشتر به ذهنی بافی و استفاده از رجشمار پائین (۲۵ الی ۳۰) از مشخصات بارز تولیدات بومی و اصیل‌این روستا می‌باشد.
- طرح‌های لچک و ترنج و خشتی سهم عمده‌ای را در قالی امروز بلداجی به خود اختصاص داده‌اند. قالی امروز‌این شهر اغلب دوپود است.
- اما قالی قدیمی‌آن به روش یک پود بافته می‌شده است. نوع گره مورد استفاده ترکی و دارهای قالی بیشتر از نوع زمینی می‌باشد. اغلب موادِ اولیه مورد استفاده در قالی‌های جدید این روستا ارزان قیمت و تماماً به صورت شیمیایی رنگرزی شده‌اند.
فرادنبه: شهر فرادنبه واقع در بخش مرکزی شهرستان بروجن بواسطه نوع طرح منحصربفرد قالی‌های آن از شهرت بالایی برخوردار است. طرح معروف شرابه در انواع گل پتویی – گلدانی و... طرح ویژه قالی‌های‌این روستا است. شرابه در لغت به معنای مجموعه‌ای از عناصر تزئینی مانند رشته‌های رنگی نخ و منگوله و... که در کنار یکدیگر قرار گرفته و مجموعه‌ای واحد را تشکیل دهند گفته میشود. این طرح بصورت ذهنی بافته میشود.
- اغلب بافندگان از واگیره بعنوان الگو برای بافت استفاده می‌کنند.
- سبک اصیل بافت در‌این روستا یک پود ضخیم بوده است.
- رجشمار آن بین ۲۵ الی ۳۰ و حتی ۳۵ می‌باشد.
- اغلب دارها زمینی و نوع گره ترکی می‌باشد.
- َنگهای اصلی بکار برده شده در بافته‌های فرادبنه عموماً شاد و عبارتند از: آبی، لاکی روشن، سبزسیر و روشن، صورتی، مسی، کرم، سفید، زرد و بویژه رنگ سرخ در نمونه‌های قدیمی.
بابا حیدر - هیرگان: درفاصله ۴۶ کیلومتری شهرکرد، شهر بسیار کوچکی بنام بابا حیدر قرار گرفته که به همراه هیرگان در فاصله ۴ کیلومتری آن تشکیل دهنده گروهی از فرشهای این استان تحت همین عناوین هستند. تولیدات این دو روستا به جهت نوع رنگ آمیزی و محتوای طرح با دیگر نقوش فرش استان متمایز می‌باشد.
- نقطه مشترک در تولیدات‌این دو روستا استفاده از ۴ و حداکثر ۵ رنگ در طرح می‌باشد.
- ابعاد متداول در تولیدات‌این دو روستا عموماً قالیچه و حداکثر ۶ متر مربعی است.
- سبک بافت جدید آن بصورت دوپود بوده و اغلب از دار زمینی استفاده می‌گردد.
- رجشمار آنها نیز عموماً ۱۵ تا ۱۷ و حداکثر ۲۰ رج می‌باشد.
- در میان طرح‌های‌این دو روستا بندرت طرح‌های شاخص بختیاری مانند خشتی و سرو و کاج بافته میشود.
اردل: شهر کوچک اردل در۹۶ کیلومتری جنوب شهرکرد قرار دارد. طرح‌های مورد استفاده در‌این ناحیه شامل طرح‌های خشتی و لچک و ترنج و همچنین طرح‌های هندسی دیگ می‌باشد. تمامی‌بافته‌های اردل و نواحی اطراف آن درحال حاضر بصورت دوپود می‌باشد.
گروه فرشهای اولاد (اولاد حاج علی): اولاد حاج علی یکی از طوایف‌ایل دینارانی باب هستند و در مناطق جنوب استان ساکن می‌باشند.این گروه از فرشهای استان درحال حاضر ساده ترین و در عین حال پائین ترین نوع کیفیت قالی‌های‌این استان را تشکیل می‌دهند. طرح آن هندسی است و در متن دارای یک یا چند ردیف ترنج‌های لوزی شکل می‌باشد.این فرش در تمام انواع کهنه و جدید آن به صورت یک پود بوده و گره آنها ترکی می‌باشد.
- اغلب‌این قالی‌ها دارای چله نخ و پود پشم می‌باشند که باعث نرمی‌و انعطاف آنها میشود.
- رجشمار‌این گروه از فرش‌ها بین ۱۵ تا ۲۰ رج است.
- اغلب فرش‌های‌این گروه دارای طول بلند می‌باشند.
- برخلاف تولیدات امروز، نمونه‌های قدیمی‌این فرش بسیار زیباتر و دارای تنوع بیشتری در طرح و رنگ بوده است.
قالی بی‌بی باف: قالی‌های بی‌بی باف گروه بسیار مهم در میان فرشهای قدیم بختیاری هستند. در گذشته به زنان و دختران خوانین بی‌بی گفته میشود که کارگاه‌هایی جهت بافت قالی در اختیار داشتند و علاوه بر نظارت به تولید فرش‌ها و استفاده از قالیبافان ماهر، خود نیز به بافت قالی اشتغال داشتند. تولیدات‌این کارگاه‌ها در سطح بسیار بالایی ازنظر کیفیت و رنگ قرار داشت.
- آخرین نسل از تولیدات‌این کارگاه‌ها متعلق به سال ۱۳۰۹ می‌باشد که به دستور رضاشاه بساط خوانین و حکومت‌های محلی آنان برچیده شد.
- مهمترین مراکز تجمع خوانین در چهارمحال عبارت بودند از: چالشتر، شلمزار، فرخ شهر (قهفرخ).
- بطور کلی از ویژگیهای فنی بافت در فرش‌این استان می‌توان به گلیم‌بافی فارسی شیرازه متصل، و بافت یک پود ضخیم در قالی‌های قدیم اشاره کرد.
- باید متذکر شد که در طی سال‌های اخیر بافت طرح‌های نائینی در جنوب‌این استان به شدت رواج یافته است و رو به افزایش می‌باشد.
منابع:
ژوله، تورج، پژوهشی درفرش‌ایران، انتشارات یساولی، تهران، ۱۳۸۱.
صوراسرافیل، شیرین و ژوله، تورج، آشنایی با طرح‌های فرش‌ایران و جهان (۲)، مؤسسه فرهنگی هنری شقایق روستا، تهران، ۱۳۷۸.
قاضیانی، فرحناز، بختیاری‌ها، بافته‌ها و نقوش، سازمان میراث فرهنگی کشور(پژوهشگاه)، تهران، ۱۳۷۶.
نصیری، محمدجواد، سیری در هنر قالیبافی‌ایران، مؤلف، تهران، ۱۳۷۴.
هانگلرین، آرمن، قالی‌های‌ایرانی، اصغر کریمی، فرهنگسرا (یساولی)، تهران، ۱۳۷۵.
یساولی، جواد، مقدمه‌ای بر شناخت قالی‌ایران، فرهنگسرا، تهران، ۱۳۷۰
برای مطالعه بیشتر:
تفسیر معنایی- محتوایی گونه‌های نقش پرنده در فرش چهارمحال و بختیاری با رویکرد نمادشناسی
بررسی نقشمایه درخت بید مجنون در قالی «نقش خشتی» استان چهارمحال و بختیاری
بررسی تطبیقی نقش قابهای خشتی فرشهای مناطق استان چهارمحال و بختیاری
بررسی باورهای عامیانه در بین بانوان قالیباف چهارمحال و بختیاری
اگر این مطلب را می‌پسندید از طریق لینک‌های زیر در شبکه‌های اجتماعی به سایر علاقه مندان همرسانی کنید!
دیدگاه ها