بنویسید نمایشگاه بخوانید فروشگاه!

سایت اطلاع رسانی فرش ایران - کارپتور

این روزها در نزدیکی موزه فرش ایران، نمایشگاهی برپا شده که دست‌مایه انتقادهایی است؛ فضایی که وزارت میراث فرهنگی به برخی فرش‌فروش‌ها اختصاص داده تا رونق‌بخش کار هنرمندان شود، اما به زعم برخی دیگر این حرکت بیشتر خاری در چشم فرش ایرانی شده است. این نمایشگاه که در نزدیکی موزه ملی فرش ایران به صورت دائمی در حال برگزاری است، با حدود ۲۰ غرفه‌ای که به خرید و فروش فرش، تابلو فرش و صنایع دستی اختصاص دارد، با نگاه دوگانه‌ای که نسبت به آن وجود دارد، برپا است؛ برخی افراد، خصوصا غرفه داران از شکل گرفتن چنین نمایشگاهی در نزدیکی موزه ملی فرش ایران که محل رفت و آمد گردشگران خارجی نیز هست، استقبال کرده‌اند و برپایی آن را نور باریکی برای رونق گرفتن دوباره‌ی خرید و فروش فرش دانسته‌اند. برخی دیگر اما با انتقاد از چنین نمایشگاهی، آن را کم هزینه‌ترین راه برای نابودی فرش دستبافت ایرانی می‌دانند.

علیرضا قادری، موسس اتاق فکر فرش دستبافت یکی از مخالفان است.
او در گفت‌وگو با خبرنگار صنایع دستی ایسنا اظهار می‌کند: «نامناسب ترین اتفاقی که می‌تواند در حوزه فرش دستبافت بیفتد، برگزاری چنین نمایشگاهی است و بدتر از آن، این است که جایی مثل موزه فرش این کار را انجام دهد. این کم هزینه‌ترین راهی است که می‌شود فرش دستبافت ایرانی را به عنوان یکی از مولفه‌های فرهنگ ایرانی نابود کرد!»

نمایی از درب ورودی نمایشگاه دائمی فرش، تابلو فرش و صنایع دستی

این کار به نفع فرش نیست!

علیرضا قادری که راه‌اندازی سایت اطلاع‌رسانی فرش ایران و همچنین تأسیس اتاق فکر فرش دستبافت ایران را برعهده داشته، به گذشته رجوع می‌کند و می‌گوید: «تجربه نشان داده که اگر ما بخواهیم حرکتی انجام دهیم و این حرکت باعث ماندگاری شود، بهتر است آن را با فرهنگ بومی خودمان ترکیب کنیم. اینکه بیاییم مثلا مدل لباس ملکه الیزابت را تقلید کنیم، شاید قشنگ باشد، ولی درخور ما نیست. بنابراین در دوره‌ای آمدند سوزن‌دوزی بلوچ را جدی گرفتند و لباس‌هایی را بر این اساس طراحی کردند. یعنی به این نتیجه‌ رسیدند که اگر فرهنگی که ریشه چند هزار ساله دارد را در برخی کارها دخالت دهند، باعث بقای بیشتر می‌شود.»

قادری با انتقاد از وضعیت حال حاضر در حوزه صنایع دستی و فرش ایرانی، تصریح کرد:
«سرنوشت ما به دست افرادی افتاده است که واقعا نمی‌دانند که چه کاری انجام می‌دهند. حتی مدیرهای بالادستی که این افراد را منصوب می‌کنند اگر می‌فهمیدند موضوع چیست، این اتفاق رخ نمی داد. نظر کارشناسان را نمی‌خواهند. متاسفانه کارشناس در حوزه فرش، از نگاه متولی کسی است که خرید و فروش انجام می‌دهد، نه کسی که این فرهنگ را حفظ می‌کند. بنابراین شما می‌بینید که دست و پای کارشناسی که می‌تواند به درد این حوزه بخورد، بسته شده و با رفتارهایشان او را منزوی کرده و یک گوشه نشانده‌اند و در نهایت موزه فرش ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین موزه‌های فرش دنیا، به وضعیتی دچار شده که مشاهده می‌کنید.»

خریدار امنیت ندارد

قادری در ادامه به این سوال که چنین نمایشگاهی باید چگونه برگزار می‌شد؟ پاسخ می‌دهد: «اساسا برگزاری نمایشگاه در آنجا از چند منظر قابل بحث و بررسی است؛ یکی این‌که از دید اقتصادی به آن نگاه کنیم. در نگاه اقتصادی تحت هیچ عنوان شما نمی‌توانید از مشتری و مصرف کننده حمایت کنید. چرا؟ چون یک عده پولی پرداخت کرده و فضایی را اشغال کرده‌ و با سخیف‌ترین وضع ممکن که همین داربست‌های فلزی با پلاستیک روی آن است، فضای نامناسبی را ایجاد کرده‌اند. این افراد که پول غرفه پرداخت کرده‌اند، برای این‌که آدم‌ها را به این غرفه‌ها بکشانند که شاید خرید کنند و آنجا شلوغ شود، هر کاری انجام می‌دهند. بنابراین از زاویه اقتصادی خریدار، آنجا امنیت ندارد.»

او ادامه می‌دهد: «اولا استنباط غلطی از فرش و تابلو فرش به افراد ارائه می‌کنند، چون این کارها بسیار ضعیف و بعضا تقلبی هستند. دوم این‌که کسی که در آنجا غرفه برگزار می‌کند، می‌خواهد پول دریافت کند و بنابراین یک عده آدم را می‌آورد و آنها نیز هر چه دم دستشان برسد، به مردم اجحاف می‌کنند. ما در طول این سال‌ها شاهد نمایشگاه‌های موقت زیادی بوده ایم اینها نمایشگاه نیستند عملا فروشگاه‌اند. این افراد مدتی کار می‌کنند، جنس می‌فروشند و بعد می‌روند. خریدار بعد از مدتی متوجه می‌شود چیزی که تحت عنوان فرش دستبافت به او فروخته شده، نقشه به ظاهر تبریز است، اما بافت خراسان محسوب می‌شود. پس به لحاظ اقتصادی تحت عنوان یک وظیفه شما نمی‌توانید از مصرف کننده حمایت کنید؛ وظیفه‌ای که در بازار برعهده همه ما است.»

موسس اتاق فکر فرش دستبافت ایرانی اضافه می‌کند: «نکته دوم این است که برخی تولیدکنندگان و فروشندگان فرش آمده و در شهر یک مغازه اجاره کرده و اکثرا اجاره پرداخت می‌کنند. یک سرمایه هنگفتی را با خود آورده و به دنبال مشتری می‌گردند، اما این افراد می‌آیند موقتا در این غرفه‌ها فرش‌هایی را با قیمت بالاتری عرضه می‌کنند و به هر نحوی مردم را به آنجا می‌کشند و تمام زحمت آدمی که به مدت یک سال اجاره، مالیات، عوارض و پول آب، برق و گاز در یک فروشگاه پرداخت کرده را زیر سوال می‌برند. در این غرفه‌ها هزینه‌ای نمی‌شود. چهار تا داربست و برزنت کشیدن که هزینه‌ای ندارد.

نکته دیگری که وجود دارد این است که نمایشگاه‌های دائمی در واقع فروشگاه‌های فرشی هستند که در این مملکت وجود دارد. این‌ها به صورت مویرگی در سطح شهر پخش شده‌اند. آیا می‌دانید درحال حاضر چند فروشگاه در سطح شهر فرش عرضه می‌کنند؟ ویترین‌های فروشگاه‌های فرش خودش نمایشگاه فرش محسوب می‌شود و دولت ها باید از این افراد حمایت کنند، اما فقط مالیات می‌گیرند. بعد هم اجازه می‌دهند یکسری آدم در فرهنگی‌ترین و هنری‌ترین محلی که به فرش این کشور تعلق دارد، نمایشگاه برگزار کنند. آن هم در این سطح کیفیت!»

وزارت میراث فرهنگی محتاج درآمد چنین نمایشگاهی شده است؟

قادری در ادامه با اشاره به ویژگی‌ها و اهمیت موزه  فرش ایران اظهار می‌کند: «ما برای سود شخصی در ساختمانی که جزو آبروی این مملکت است، به راحتی اجازه می‌دهیم چنین نمایشگاهی برگزار کنند. وزارت میراث فرهنگی واقعا محتاج درآمد چنین نمایشگاهی است؟ قبلا هم چنین کارهایی انجام می‌دادند که ما اعتراض کرده بودیم و پیشنهادی نیز ارائه کردیم.»

او درباره پیشنهاد ارائه شده می‌گوید: «ما پیشنهاد کردیم حالا که می‌خواهند برای جذب پول با بخش خصوصی همکاری کنند، بیایند این کار را به صورت غیرانتفاعی انجام دهند. یعنی کسانی هستند که می‌توانند به صورت غیرانتفاعی کمک کنند. بیشتر موزه‌های دنیا امروزه با حمایت‌های مردمی می‌چرخند و بخش بزرگی از هزینه ها به این طریق تامین می شود. اصولا برگزاری نمایشگاه به لحاظ اقتصادی کمکی به فرش دستبافت، دست اندرکارانش و خریداران نمی‌کند. اگر زیانی نداشته باشد، سودی ندارد.»

موسس اتاق فکر فرش دستبافت ایرانی ادامه می‌دهد: «کسی فرش دستبافت اصیل را از چنین مکان‌هایی خریداری نمی‌کند؛ چراکه هیچ چیزش قابل اعتماد نیست و کارها خیلی هم کیفیت ندارند. الان یک فروشگاه در بهترین نقطه شهر تهران با فرش‌های باکیفیت همچنان زیر نظر اتحادیه لوازم الکترونیکی است!»

قادری اضافه می‌کند: «اگر چنین نمایشگاهی در حیاط وزارت خانه برگزار می شد، شاید قابل تحمل‌تر بود! فاکتورهای کیفیت در فرش دستبافت بسیار پنهان هستند و آدمی که متخصص نیست به راحتی می‌تواند فریب بخورد. در این روزها که فرش ماشینی نیز پیشرفت‌های خودش را کرده، برخی افراد اصلا نمی‌توانند تشخیص دهند که این فرش ماشینی است یا دستباف. پس چطور می‌توانند کیفیت یک کار دستبافت را تشخیص دهند؟»

او در آخر خاطرنشان می‌کند: «شما وقتی از یک فروشگاه فرش خرید انجام می‌دهید، امضایی که فروشنده می‌کند، یعنی پای تمام ایرادات احتمالی می‌ایستد. ولی وقتی شما کاری را در نمایشگاه خریداری کرده‌اید، پس از این نمایشگاه مشتری باید به چه کسی مراجعه کند؟ اسمش نمایشگاه است و در آن فروشگاه به راه انداخته‌اند! نمایشگاه جای نمایش دادن است.»

نمایشگاه دائمی فرش، تابلو فرش و صنایع دستی در نزدیکی موزه ملی فرش ایران و با همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درحال برگزاری است که پیش‌تر نیز خبرنگار ایسنا از این نمایشگاه گزارش میدانی تهیه کرده بود.