ریشه معضل فرش دستباف اصفهان به تصمیمات ملی گره خورده است!

فرش دستبافت اصفهان دارای تاریخچه‌ای پربار  بوده و به عنوان میراث ارزشمند پیشینیان شناخته می‌شود. نقش و نام فرش دستبافت اصفهان که به عنوان شاهکاری فاخر و مرغوب شناخته می‌شود، بیش از 500 سال است که زینت‌بخش خانه‌های ایرانی است.

فرش دستباف اصفهان دارای گل و برگ‌های شکلی به صورت درشت است، این در حالی است که طرح‌های رایج این فرش نیز طرح شاه عباسی، اسلیمی لچک و ترمج، درختی حیوان دار از رایج‌ترین طرح‌های این فرش هستند. همچنین رنگ‌های زرد و طلایی و سبز بیشترین استفاده را در این فرش‌ها داشته و کمتر می‌توان اثری از رنگ‌های بیگانه و عجیب در این فرش‌ها پیدا کرد.

اما این هنر اصیل همچون دیگر هنرهای رایج در اصفهان چندی است که با معضل گرانی مواجه شده است و در پی آن مشکلاتی بدای تولید و فروش برای بافندگان بوجود آورده است.

امیررضا نقش در پیشنهاد به معضلات مطرح شده از سوی فعالان حوزه فرش دستباف، اظهار داشت: ورود ما به استانداری با رویکرد حل مسئله است، همانطور که از اسم معاونت هماهنگی امور اقتصادی مشخص است بدین معناست که ما قطعا مجری نیستیم و تنها تسهیلگریم و ضمن پرداختن صرف به حل مسائل با به خطر کردن دستگاه‌های اجرایی می‌توانیم راه‌گشای بسیاری از معضلات باشیم. 

معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری اصفهان پیرامون پیشنهاد نخست خود برای حل معضلات حوزه فرش دستباف بیان کرد: باید یک گروه‌های کارشناسی ذیل این کمیته فعال کنیم و بتوانیم با ارائه پخته‌تر مسائل به سمت حل مشکلات اساسی آن حرکت کنیم. 

وی ادامه داد: ماحصل قضیه آن است که باید دبیرخانه گروه‌های کارشناسی را ذیل کمیته فرش دستباف فعال شود که امیدواریم با سفر استانی رئیس جمهور که به زودی خواهد بود، شاید بتوانیم با تلاش‌های فراوان زمینه گفت‌وگو ویژه این حوزه را فراهم آوریم که در صورت فراهم نشدن برگزاری این جلسه مسائل را به صورت مکتوب به ایشان می‌رسانیم چرا که بسیاری از مسائل حوزه فرش دستباف باید از سوی طبقه حاکمیتی مورد توجه برای حل آن قرار گیرد. 

نقش با بیان آنکه باید از پراکندگی در مسائل پیشگیری کرد و تنها چند مسئله کلان مهم را مطرح نمود، گفت: به طور مثال مشکلات مربوط به بیمه جزء مسائلی نیست که لازم به طرح مسئله با رئیس جمهور باشد چرا که با پیگیری و چانه‌زنی می‌توان بخشی از آن را به صورت درون استانی مرتفع کرد اما مسائلی مرتبط با صادرات از جمله معضلاتی است که باید برای حل آن در سطح کلان کشوری مطرح شود که نیاز به پخته‌شدن هرچه بیشتر دارد. 

وی با اشاره به عدم انجام فرهنگسازی مناسب در حوزه فرش دستباف عنوان کرد: همه فعالان این حوزه معترضید که دیگر به فرش به عنوان یک هنر دیده نمی‌شود که به نظر می‌رسد در این راستا ضمن نیاز به گروه کارشناسی باید از ظرفیت‌های سازمان فرهنگ و ارشاد اسلامی بهره‌ برد، همچنین باید به این نکته توجه داشت که فعالیت هدفمند در فضای مجازی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. 

معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری اصفهان خاطر نشان کرد: به طور مثال یک نمایشگاه مجازی فرش دستباف در سطح بین المللی می‌تواند در این حوزه مورد توجه باشد و چرا اصفهان آغازگر آن نباشد؟ اما باید گفت که به صورت حداقلی این کار برای معرفی مناسب است. تلاش من از ابتدای کار خود بر آن بود که سفرای کشورهای مختلف را به اصفهان بیاورم که تاکنون موفق به میزبانی سفرای کشورهای پرتغال و اتریش بوده‌ایم و شاید نخستین چیزی که در اتاق تشریفات به این میهمانان نشان می‌دهیم فرش دستباف اصفهان است. 

وی با بیان آنکه ما خود نیز ارق نشان دادن محصولات اصیل اصفهان همچون فرش دستباف را به میهمانان خود داریم گفت: به طور معمول سفرایی که به اصفهان سفر می‌کنند با رایزنان اقتصادی خود می‌آیند و به نظر می‌رسد که کار ویژه‌ رسانه و تبلیغی در راستای فرهنگسازی این حوزه لازم است.

نقش افزود: کارگروهی تحت عنوان تسهیل و رفع موانع تولید در استانداری اصفهان وجود دارد که اگر کمیته فرش دستباف به این کارگروه بیاید بسیاری از مشکلات حل خواهد شد که البته این کارگروه به صورت موردی به مسائل حوزه‌های مختلف می‌پردازد و صحبت‌هایی را نیز پیرامون تسهیلات با بانک‌ها داشته‌ایم که متأسفانه درصد تسهیلات استان اصفهان نسبت به کشور بسیار پایین است.

وی با بیان آنکه مصوبه کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید همسطح با مصوبه دادستان است و درصورت سر باز زدن سازمان‌ها از انجام این مصوبه ترک فعل سازمان مذکور به حساب می‌آید، خاطر نشان کرد:  کمیته فرش نیز می‌تواند از این ظرفیت به خوبی بهره ببرد و در خصوص مسائل مرتبط به بانک‌ها من خود مجدانه پیگیر هستم که شورای هماهنگی بانک‌های استان برگزار شود.

مصوبه‌ای که در حوزه فرش دستباف سالها است که تعیین تکلیف نمی‌شود

رسول کوهستانی مدیرکل گمرک استان اصفهان در این خصوص اظهار داشت: از سال 98 که من در اصفهان فعالیت خود را آغاز کردم اولین مباحث من فرش دستباف و شناسایی این موضوع بوده است که چرا سرنوشت فرش دستبافت به این روز رسیده است و هر روز بدتر از روز قبل می‌شود. در نخستین جلسه شورای گفت‌وگو و ستاد اقتصاد مقاومتی مسائل و مشکلات شناسایی شد و هم به وزیر اقتصاد، به آقای جهانگیری معاون رئیس جمهور پیشین، به خانم دستپاک توضیح داده شد همچنین جلساتی را در سال 98 با سازمان گمرک ایران برگزار کردیم اما همچنان در مجلس شورای اسلامی و در همه جا هست اما همچنان یک مصوبه از آن خارج نشده است. 

وی با بیان آنکه آخرین مکاتبه گمرک ایران که پیگیری کرده است به تاریخ 25/1/1400 است، ادامه داد: در این گزارش وضعیت فاجعه بار فرش دستباف گزارش کردم که از 2 میلیارد دلار در سال 72 با توجه به اشتغال زایی در سال 97 به 240 میلیون دلار رسیده‌ایم که این وضعیت فاجعه بار است که در این راستا پیشنهاداتی را ارائه کردیم. 

مدیرکل گمرک استان اصفهان پیرامون میزان صادرات فرش دستباف استان اصفهان درسالهای اخیر گفت: طبق آمارها، صادرات فرش اصفهان در سال 93، 8 میلیون و 800 هزار دلار، سال 94، 11 میلیون و 700 هزار دلار، سال 95، 12 میلیون و 900 هزار، سال 96، 5 میلیون دلار، سال 97، 7 میلیون دلار، سال 98، یک میلیون و 800 هزار دلار، سال 99، 2 میلیون و 141 هزار دلار و 8 ماهه سال 1400 مقداری تغییر کرده‌ایم که تاکنون 2 میلیون و 800 هزار دلار در این مدت صادرات داشته‌ایم که در سال‌های بیان شده بهترین آن، سال 95 بوده است.  

وی ادامه داد: در این حوزه اشتغالزایی بالای می‌تواند صورت پذیرد. صنعت پیش از فرش دستباف که مشاغل مختلفی را درگیر می‌کند، سپس صنعت قالی بافی است که کار دست و چشم است و با توجه به این اشتغال‌زایی بالا مطرح شد که فرش دستباف یک کالای سرمایه‌ای است یعنی اگر آن را خریدم با فرش ماشینی متفاوت است و حتی پس از گذشت سالها استفاده همچنان قیمت خود را دارد. 

کوهستانی با بیان چند پیشنهاد پیرامون جزییات آن خاطر نشان کرد: یکی از پیشنهادات آن است که برگشت حاصل از صادارت را برای فرش دستباف برداریم یا اگر برنمیداریم در عوض صادرات فرش دستباف را آزاد بگذاریم و در مقابل هرآنچه را که می‌‌خواهند واردات انجام دهند بدین معنا که یا تعهد ارضی را برداریم یا اگر این کار را نمی کنیم، ضمن آزاد گذاشتن صادرات فرش دستباف اجازه ورود هر کالایی حتی کالای لوکس مصرفی غیر ساخت داخل را بدهیم، که در ازای این اتفاق شاهد اشتغال زایی بالایی در سطح کشور خواهیم بود. 

وی در مورد پیشنهاد دوم برای حل معضل صادرات فرش دستباف بیان کرد: پیشنهاد دیگر ما اصلاح دو ماده قانونی است که بارها گفته شده که ماده 65، 121، ماده 119 قانون گمرکی اصلاح شود بسیاری از مشکلات حل می‌شود که در 2 سال گذشته این اقدامات صورت نگرفته و مهم‌ترین چالش فرش دستباف نکاتی است که گفته شد. 

معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری اصفهان ادامه داد: این مشکل باید به دست دولت برطرف شود چرا که چالش‌های فرش دستباف تنها در سطح ملی مرتفع خواهد شد. 

ما خواستار یک مدیریت مستقر و مستقل در حوزه فرش هستیم

علی شهبازی مدیرعامل اتحادیه فرش روستا پیرامون مشکلات عدیده حوزه فرش دستباف گفت: باید به فرش به عنوان یک سرمایه ملی نگاه کرد اما این نگاه اصلا در دولت‌ها نبوده است، آنقدر در دولت‌ها به فرش بی توجه بودند که در بندهای تحریم اولین کالای غیر نفتی فرش‌های دست بافت قرار گرفته است، خارجی‌ها بهتر از ما فرش را شناختند چرا که تحریم فرش مساوی با فلج اقتصاد روستاها است و این کار موجب مهاجرت روستاییان به کلانشهرها می‌شود که مشکلات عدیده خود را به همراه دارد. 

وی با بیان آنکه مدیریت کلان فرش آسیب جدی به این حوزه وارد آورده است، بیان کرد: سال 82 حوزه فرش را به سازمان صنعت، معدن و تجارت واگذار کردند ودر آن زمان انتظار ما آن بود که حداقل معاونت برای این حوزه اختصاص یابد اما مرکز ملی فرش را راه‌اندازی کردند که هیچ جایگاه اجرایی در سازمان صمت ندارد. 

مدیرعامل اتحادیه فرش روستا افزود: ما از مدیران استانی و از همگی راضی هستیم چرا که تلاش داشتند اما کاری از دستشان بر نمی‌آمد و هرچه شکایت داریم مربوط به کشور و مربوط به بالادستی‌ها است. خوشبختانه در دولت جدید اول فعالیتشان مطالبات خود را مطرح می‌کنیم، اکنون بار دیگر زمزمه تغییر ساختار را بعد از این همه اتفاق راه انداخته‌اند. انتقال حوزه فرش به سازمان میراث فرهنگی خطا است و چقدر می‌خواهیم آزمون خطرا انجام دهیم؟ 

صادرات تنها 25 درصد از مشکلات موجود در حوزه فرش دستباف است

وی با بیان آنکه ما می‌گوییم فرش یک مدیریت کلان کشوری در حد یک وزارت یا در حد یک سازمان مستقل برای آنکه بتوانیم حرف‌هایمان را منتقل کنیم، می‌خواهد گفت: ما خواستار یک مدیریت مستقر و مستقل در حوزه فرش هستیم، مسائل صادرات تنها 25 درصد از مشکلات فرش دستباف است. 

شهبازی گفت: فرش از سه بخش پیش از تولید، عین تولید و بعد از تولید تشکیل می‌شود که صادرات تنها به بخش بعد از تولید مرتبط می‌شود، مابقی این مراحل از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. باید در جلسات بعدی مدیرکل‌ها حضور داشته باشند که مصوبات و ضمانت اجراها مطرح شود. ما در کشور تنها سه استان تأمین کننده چایی داریم که سازمان مستقر خود را دارد، چگونه فرشی را که حداقل 10 میلیون در آن اشتغالزایی ایجاد می‌شود به سازمان‌های مختلف وابسته می‌کنیم؟

تا 10 سال آینده آمار بافندگان فرش دستباف به صفر خواهد رسید

مسعود فضائلی مدیر شرکت سهامی فرش ایران، منطقه اصفهان اظهار داشت: در چند سال گذشته بیش از 100 نفر از فارغ التحصیلان رشته فرش را جذب کردیم، در سالهای نه چندان دور نخستین صادرات غیر نفتی کشور ما فرش بود که امروزاین جایگاه را از دست داده‌ایم. تمام مردم دنیا نیز یا نمی‌خواهند یا نمی‌توانند به ایران بیایند و ضمن گردشگری خریدی داشته باشند. منتهی تنها کالایی که می‌تواند اصالت فرهنگ و تمدن ما را بشناساند و راهگشا باشد فرش است. 

وی گفت: از نظر کارآفرینی و اشتغال زایی این حوزه بالا و زود بازده است، با توجه به تفاهم نامه‌هایی که بین تأمین اجتماعی و دولت انجام شده بنا بر کوتاهی دولت برای پرداخت سهمش به این سازمان برای بیمه بافندگان سازمان تأمین اجتماعی از ادامه بیمه بافندگان خودداری می‌کند و طبق گفته بافندگان فرش با سابقه که چندین سال بیمه داشته‌اند، سازمان تأمین اجتماعی به دلایل خیلی ساده بیمه‌شان را قطع کرده است. 

مدیر شرکت سهامی فرش ایران منطقه اصفهان با بیان آنکه حداقل امکاناتی که کشور می‌تواند در این حوزه ارائه دهد اما بی استفاده مانده، بیمه است، خاطر نشان کرد: میانگین سنی بافندگان ما 50 سال به بالا است و با این وضعیت که پیش می‌رویم در ده سال آینده تعداد بافندگان ما به صفر می‌رسد چرا که هیچ جایگزینی برای آن ایجاد نمی‌شود. 

وی اظهار داشت: باید امکانات و تسهیلاتی را ایجاد کنیم که نسل جوان با رغبت کار را در این حوزه آغاز کند که ساده‌ترین آن بیمه است که حتی دانشگاهیان این حوزه نیز کار خود را در این زمینه آغاز نمی‌کنند.