برگزاری کارگاه رویکرد فرهنگی و هنری در فرش دستباف در دومین جشنواره از افسانه تا اصالت

سایت اطلاع رسانی فرش ایران - کارپتور

کارگاه رویکرد فرهنگی و هنری در فرش دستباف با حضور جمعی از تولیدکنندگان، هنرمندان و علاقمندان به فرش دستباف در تاریخ 23 خردادماه 1402 در تالار پازیریک موزه فرش ایران برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی موزه فرش ایران، در قسمت اول و دوم پنل تخصصی موضوع «تولید و صادرات فرش دستباف با رویکرد فرهنگی هنری» با حضور علی میرزازاده عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران، احمد زاهدی موحد نائب رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف قم، احمد رجبیان نائب رئیس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستباف قم و وحید کرامتیان تولیدکننده و صادرکننده فرش دستباف برگزار شد.

در ابتدای این کارگاه امیرحسین روشن ضمیر دبیر جشنواره و بنیانگذار استارتاپ چمروش ضمن خوش آمدگویی به شرکت کنندگان گفت همانطور که می دانیم فرش دستباف ایران از دوره صفوی بعنوان یک کالای فاخر و نفیس دارای شهرت جهانی بوده و مهمترین میراث هنر و فرهنگ ایران شناخته می شود. به لحاظ تجاری و اقتصادی نیز، قالی ایران با صادرات به بیش از 80 کشور جهان، نه تنها در صدر فهرست منابع در آمد ارزی کشور محسوب می شد بلکه رتبه اول را در میان کشورهای صادرکننده فرش به خود اختصاص داده بود. اما متاسفانه صادرات فرش دستباف ایران با افت شدید صادرات در سالهای اخیر به حدود 60  میلیون دلار در سال، تنها 7% درصد سهم بازار جهانی فرش را در اختیار دارد. وی افزود عوامل مختلفی موجب این مساله شده است که تحریم ها و محدودیت های تجاری از مهمترین دلایل آن است. روشن ضمیر تصریح کرد در این شرایط حتی اگر تحریم و محدودیت های تجاری در زمان کوتاهی برطرف شود امکان اینکه ایران بتواند مجددا سهم بازار فرش خود را به دست آورد کار دشواری است که نیازمند تلاش فراوان و در دست داشتن طرح و برنامه های هوشمندانه در حوزه تولید و بازاریابی است. امروزه دستمزد بافت در کشورهای هند و پاکستان و نپال بشدت پائین است و با سرمایه گذاری های بزرگی که برای تولید انبوه و صنعتی فرش های تجاری در این کشورها صورت گرفته، فرش تجاری ایرانی امکان رقابت با این تولیدات را از دست داده است. بنابراین بهتر است بجای تمرکز بر تولید و صادرات فرش تجاری که در آن امکان رقابت پائینی داریم، تلاش کنیم تا جایگاه فرش فاخر و نفیس ایران را در بازار بین المللی حفظ و تثبیت نموده و توسعه دهیم. با این مقدمه روشن ضمیر شمن معرفی کارشناسان حاضر در پنل، نظر ایشان را پیرامون تاثیر جنبه های هنری و فرهنگی بر تولید و توسعه صادرات فرش دستباف ایران جویا شد.

علی میرزازاده بعنوان اولین سخنران پنل گفت واقعیت این است که در گذشته نه چندان دور فرش ایرانی بعنوان هویت و شناسنامه دوم و افتخار ایران در جهان شناخته می شد و حتی بعنوان یک کالای سرمایه ای و عامل تشخص در کشورهای اروپایی مورد خرید و فروش قرار می گرفت. بعنوان مثال یک فرش ابریشم 24 متری با رجشمار 90 حدود 30 میلیون گره دارد که برای هر گره 7 حرکت دست باید انجام گیرد و بنابراین 210 میلیون حرکت دست برای بافت یک فرش نفیس انجام می شود و این جدای از زمان طراحی، پرداخت و آماده سازی فرش است. با این توصیف فرش دستباف واقعا یک اثر هنری است که ارزش واقعی آن خیلی بالاتر از آن چیزی باید باشد که الان هست. وی ادامه داد ما می دانیم که یک تابلو نقاشی نفیس قیمت چند ده میلیون دلاری دارد در حالیکه عکس با کیفیت آن به قیمت چند صد دلار به فروش می رسد بنابراین آن فردی که به دنبال اثرهنری، اصالت و منحصربفرد بودن است به دنبال اصل تابلو می رود و بهمین ترتیب هم فردی که به دنبال اصالت فرش است همچنان از فرش ایرانی بعنوان یک اثر هنری استقبال می کند.

وی در ادامه گفت اگر می بینیم که تولیدکننده های فرش های هندی، پاکستانی و نپالی در دنیا موفق هستند به دلیل این است که سرمایه گذاران و مدیران این مجموعه ها اغلب ایرانی هستند و از بدلیل شرایط تحریمی آنجا که نتوانسته اند نیازهای خود را از مبداء ایران تامین کنند این کشورها را جایگزین فرش ایرانی کرده اند. وی در پایان گفت نکته مهم این است که باید دولتمردان و مسوولان از صادرات فرش حمایت کنند.

احمد زاهدی موحد دومین سخنران این پنل تخصصی بود که در ابتدا ضمن قدردانی از برگزاری این جلسه گفت فرش دستباف ایران همانطور که استاد میرزازاده گفتند فرش دستباف هویت و افتخار ما و نیاکان ماست و از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و فقط کافی است که نظر بازدیدکنندگان از موزه فرش را جمع آوری کنیم و خلاصه ای از آنها را در ابتدای هرکدام از این جلسات مطرح کنیم. بعنوان مثال در ملاقات یک گردشگر ایتالیائی ایشان به من گفت اگر فرش شما را ما ایتالیایی ها داشتیم با آن دنیا را تسخیر می کردیم. در مورد سوال مطرح شده در پنل من فکر می کنم گرچه بازگشت به دوران رتبه اول صادرات فرش در کوتاه مدت امکان پذیر نیست ولی امکان جهش صادراتی حتما وجود دارد. زاهدی تصریح کرد هر فرش دستباف ایرانی یک شاهکار هنری است که می توان آن را در دو شاخه تجاری و فاخر یا اعلا طبقه بندی کرد. در زمینه فرش تجاری حتی در شرایط فعلی ما شاهد هستیم که برخی تولیدکنندگان موفقیت هایی خیلی بخصوص در زمینه طراحی، فروش و صادرات فرش های سبک مدرن در بازار بین المللی به دست آورده اند. بنابراین با تمرکز بر موضوع سفارش پذیری و رفع مانع تعهد ارزی می توانیم بازار صادرات فرش دستباف را دوباره رونق ببخشیم.

وی در ادامه اضافه کرد که ما علاوه بر فروش و صادرات فرش تمام ابریشم سالها روی فرش های دست دوم و کهنه هم کار می کردیم که با قیمت متری 15 تا 20 دلار صادر می شد. برای من واقعا جای تعجب بود که کاربرد این نوع فرش چیست و بعد از پرس و جو متوجه شدیم که برخی مشتریان ایتالیایی این فرش ها کهنه را خریداری می کنند و به دروغ عنوان می کنند که این فرش توسط پدربزرگ من در زمان حضورش در ایران خریداری شده است و به آن تفاخر کرده و از آن بعنوان خودنمائی و کسب جایگاه اجتماعی استفاده می کنند. بنابراین در حالیکه قیمت شستشوی هر متر مربع فرش در اروپا حدود 50 یورو است می بینیم که چه ظرفیت عظیمی در موضوع فرش های دست دوم در ایران وجود دارد. زاهدی موحد در پایان تاکید کرد که بدون حمایت دولتی در زمینه مشوق مالیاتی و تسهیلات صادراتی ما نمی توانیم در بازار جهانی موفق باشیم. وی اضافه کرد طبق آمارهای موجود حدود 2 میلیون بافنده در کشور مشغول به کارند که با در نظر گرفتن تعداد افراد خانوار و سایر صنایع وابسته از جمله طراحی و رنگرزی و حتی حمل و نقل و بیمه همچنان حدود 10 میلیون نفر بطور مستقیم و غیر مستقیم از فرش دستباف ارتزاق می کنند. موضوع تعهد ارزی نیز به نظر من به کارخانه و تولیدکنندگانی باز می گردد که با دریافت تسهیلات و نرخ ویژه ارز تولیدات خود را به خارج صادر می کنند و در مورد بخش خصوصی و تولیدکنندگان فرش که با تلاش و سختی زیاد فرش دستباف تولید می کنند موضوعیتی ندارد و می بایستی هرچه سریعتر برداشته شود.

احمد رجبیان سومین سخنران این پنل تخصصی بود وی گفت متاسفانه واقعیت این است که ما به دلائل مختلف بازار فروش جهانی فرش دستباف را از دست داده ایم. وی گفت بعنوان نائب رئیس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستباف قم بارها مشاهده کرده ام که تولیدکنندگان فرش در تامین مواد اولیه از جمله ابریشم و چله به دلیل نوسانات ارزی دچار مشکل هستند. کپی برداری فرش ماشینی بخصوص از فرش ابریشمی به ما آسیب جدی زده است. اما فرش ایران درخشش جهانی داشته و برای سالها رتبه اول تولید و صادرات جهان را داشته است و تولیدکنندگان فرش های فاخر ایرانی همچنان با تلاش خستگی ناپذیر خود آثار ارزشمندی را تولید می کنند که جایگاه والای فرش ایران در جهان را حفظ کرده است. رجبیان تصریح کرد خوشبختانه در استان قم کمیسیونی به نام آموزش با حضور تعدادی از تولیدکنندگان معتبر تشکیل داده ایم که  ضمن مطالعه بازارهای هدف، بتوانیم خواسته های مشتریان این بازارها را دقیقا شناسائی کنیم تا برای حضار در این کمیسیون تشریح کنیم که هر کشوری چه نقشه و چه رنگ و چه ابعادی را می پسندد.  بعنوان مثال بازار آمریکا به دنبال رنگ های شاد و روشن هستند در حالیکه آلمانی ها رنگ های لاکی و قرمز را ترجیح می دهند و ژاپنی ها به دنبال رنگ های تیره، آبی و سرمه ای هستند. بنابراین طرح نقشه فرش گل رز که بسیار مورد علاقه ژاپنی هاست با رنگ های تیره و سرمه ای در این بازار می تواند موفق باشد.

وحید کرامتیان چهارمین سخنران این پنل بود او گفت به نظر من تولیدکنندگان ایرانی به دلیل ظرفیت های و توانمندی هایی که در زمینه ایده پردازی، طراحی و کیفیت بافت دارند می توانند در بازار جهانی موفق باشند. بعنوان مثال علیرغم اینکه مقدار زیادی از مصالح فرش های ابریشمی ما همچنان از چین وارد می شود و این کشور در زمینه کپی کاری انواع کالا بسیار موفق است اما بهیچ عنوان نتوانسته فرش ابریشمی با کیفیت فرش های ایرانی تولید کند. وی اضافه کرد خود هندی ها نیز فرش تمام ابریشم را از ایران خریداری می کنند و من اخیرا سفارشی برای تعدادی فرش تمام ابریشم از هند داشتم که مطابق گفته ی خریدار این محموله مربوط به یک مشتری از قطر بود و این جای تعجب و شاید تاسف است که مشتری قطری ترجیح می دهد فرش ابریشم ایرانی را از طریق کشور هند تامین کند. بهرحال من فکر میکنم بدون حمایت دولت تولیدکنندگان فرش نمی توانند حضور موثری در بازار جهانی داشته باشند.

گفتنی است که دومین جشنواره از افسانه تا اصالت از سلسله رویدادهای نمایش گزیده دستبافته های ایرانی بمناسبت روز ملی فرش به میزبانی موزه فرش ایران و توسط استارتاپ چمروش و مجموعه آلبرزا از تاریخ 20 خردادماه تا 27 خردادماه 1402  برگزار شد. در این جشنواره 10 تولید کننده برگزیده فرش دستباف ایران شامل فرش محمد جمشیدی، فرش محمود محقق، فرش مهدی صیرفیان، فرش کریم صیرفیان، فرش یاشار ملفوظی، فرش فاخر زرباف، فرش محسن اعلاباف، فرش زاهدی موحد، فرش محمدخاکبازان، فرش علیرضا حقیقی و یک مجموعه دار به نام فرش مهدی فخاریان با عرضه 36  گزیده آثار دستبافه های اصیل ایرانی حضور داشتند.

 برگزاری 20 کارگاه‌ آموزشی با موضوعات بلاکچین در ردیابی اصالت و مالکیت فرش، بکارگیری هوش مصنوعی در اصالت سنجی فرش، نوآوری در اکو سیستم فرش، پنل تخصصی تولید و صادرات فرش با رویکرد هنری، رمزگشائی اسطوره ها در فرش دستباف، معرفی برند فرش محسن اعلاباف، معناشناسی و زیبائی شناسی در فرش، تحلیل فرش رنگ در عرصه ملکوت، معرفی فرش قشقائی، آینده پژوهشی در فرش، فروش فرش در فضای آنلاین، ارتقاء جایگاه فرش بعنوان یک محصول فاخر، نقش برجسته سازی فرش، هویت برند فرش ایرانی، اصالت هنری فرش صیرفیان و فرش مکتب اصفهان از جمله برنامه های این جشنواره بود.

حامیان معنوی این جشنواره وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، دفترفناوری و نوآوری وزارت صنعت، معدن و تجارت، دانشکده کامپیوتر دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دانشگاه حضرت معصومه (س) بودند.