نقشه چهار چنگ قدیم ملایر

سایت اطلاع رسانی فرش ایران - کارپتور

چهارچنگ یا چارچنگ قدیم یکی از نقش های فرش در شهرستان ملایر با شهرتی جهانی است که به دست هنرمندان و فرش بافان شهرستان، در روستاهای کسب و ننج از توابع بخش جوکار بافته می شود.
فرش دستباف ننج ملایر یکی از فرش های بسیار پرطرفدار است. ننج در استان همدان و در شمال شهرستان ملایر واقع شده است و یکی از مراکز مهم قالیبافی ملایر بشمار می رود. در این میان روستای کسب بهترین فرش های این منطقه را تولید می کند و فرش دستباف کسب ملایر با طرح افشان و گل های پاشتری اش طرفداران فراوانی دارد.

این نقش شگفت انگیز با گره ترکی و یک پوده در اندازه های استاندارد 3*2 ، 4*3 و 3.5*5 بافته می‌شود، 

چهارچنگ سبقه ای باستانی دارد و عمدتا با زمینه رنگ‌های گلخار و سورمه ای بافته می شود.

قالی های این نقشه در بازار به فرش کسب شهرت دارد.

اشاراتی در باب فرش ملایر:

فرش ملایر از فرش های اصیل و معروف استان همدان است. روستای ننج ، روستایی از شهرستان ملایر در استان همدان است، که دارای قدمتی تاریخی و بافتی کهن است و قالی بافی در آن یکی از مهم ترین صنایع دستی این روستا به شمار می‌رود. در فرش ملایر نقش و نگارها به صورت طرح های منتظم مانند لوزی، چهار ضلعی، و دیگر طرح های هندسی می باشد. رنگ آمیزی فرش های ملایر معمولا با استفاده از موی شتر رنگ نشده و پشم گوسفند رنگ شده، با زمینه های قرمز و آبی می باشد. یکی از ویژگی های فرش های ملایر این است که ریشه های این فرش معمولا بلند و پر از پشم می باشد. جنس پود نیز معمولا از پنبه است که به صورت تک پود بین گره های ترکی قالی قرار گرفته است.

از جمله مهمترین نواحی قالی بافی شهرستان ملایر، روستاهای شمالی آن از جمله حسین آباد از ندریان ، کسب و ننج و همچنین روستاهای شرق و جنوب شرق آن از جمله جوزان ، مانیزان ، میشن ، طائمه و بیغش است که سنت بافت در روستاهای گروه اول، همچنان ادامه گذشته است و گروه دوم به شیوه ی شهری بافی گرایش دارد

در یک نمای کلی  فرش دستباف ملایر به دو بخش اصلی تقسیم می گردد؛ 
1. فرش های منطقه شمالی و شرقی
2. فرش های نواحی جنوبی و غربی

در مناطق شمالی و شرقی شهرستان ملایر که مهمترین آنها حسین آباد و جوکار می باشد؛ اکثراً فرش های بافته شده یک پوده و با گره ترکی و در طرح شکسته می باشد که با طرح های ماهی هراتی و برخی طرح های ایلیاتی که از نقش های کردی و قفقاز نشأت می گیرند، بافته می شوند.
در این منطقه همچنین فرش دستباف ننج نیز یکی از فرش های بسیار پرطرفدار است که با استفاده از طرح افشان و گل های پاشتری اش طرفداران فراوانی را به خود جذب کرده است.

اما در مناطق جنوبی ملایر قالی بافی کاملاً متفاوت است و سنت های بافندگی مناطق فارس زبان از جمله استفاده از گره نامتقارن (گره فارسی) و کاربرد دو نخ پود و نقشه های متداول در فراهان و ساروق اجرا می شود و از رنگ های قرمز و آبی تیره و زرد کمرنگ به صورت رنگهای غالب در فرش های این ناحیه دیده می شوند.

در میان مراکز بافندگی جنوب ملایر روستاهای جوزان، علمدار، میشن، مانیزان شهرت بیشتری دارند. دهات گرجایی، بیغش و حمزه لو از جمله دهات معروف بعدی هستند که به داشتن طرحهای گل رزی وگردان و انگوری بزرگ مشهورند.

نکته مهم این که ویژگی اصلی فرشهای نوع اول يك پوده و ضخيم و فرشهای نوع دوم كه فرش جوزان بهترين نماينده آن می باشد، دو پود و ريزباف تر است.

گروه سوم نیز وجود دارد که نسبت به دو گروه دیگر از وسعت بسیار کمتری برخوردار است. برخی از فرش های دستباف ملایر دارای سه ترنج مرکزی است که به سبک قفقازی بسیار شبیه است و در منطقه به آنها ارمنی باف نیز گفته می شود و دلیل این موضوع اعزام اجباری ارمنیان ایروان در قرن هفدهم به این منطقه و اسکان آنان می باشد.

درباره تاریخ کسب:
در عصر صفوی عبور کاروانهای زوّار از قسمتهای مختلف شرق، مرکز و غرب ایران به سوی عراق رهسپار می شدند. دشت پهناور ملایر معبر زوّار بخشهای مرکزی و شرقی ایران بود و مسافران تهران و اصفهان جهت رسیدن به مقصد ناچار از این دشت عبور می کردند. چون بهترین، ایمن ترین و کوتاهترین مسیر برای رسیدن به عتبات، راه قصر شیرین بود و ملایر بر سر این راه قرار داشت آنچنانکه سیّاحان و مسافران متعددِ این راه نوشته اند مسیر اصلی این راه از سه مسیر اصلی یا از سه قسمت وارد دشت ملایر می شد و پس از عبور از دشت، در منتهی إلیه شمال غربی آن به هم پیوسته و یکی شده و بعد از اندک مدتی وحدت مسیر مجدداً از هم جدا و یک راه به سوی نهاوند و راهی دیگر به سوی فرسفج (پراسپه) تویسرکان خارج می شد یک راه از اصفهان و اراک به حصار و سپس به پری و بعد به گوراب آمده و از آنجا به محل کنونی شهر ملایر(دولت آباد) می آمد و راه دیگر نیز از استان مرکزی گذشته و با عبور از چرّاء به خنداب، بابارئیس و ازنا آمده و به دولت آباد می رسید و سپس با راه اول یکی شده و با عبور از وسط چمن ملایر به سوی (باباکمال کنونی) می رفت و راه سوم که در دورۀ قاجار اهمیت بیشتری یافته و پر تردد تر شده بود از دشت فراهان به دشت چرّاء آمده و با عبور از قره تگینی به قوزان، ننج و کسب آمده و سپس از جوکار و حسین اباد شاملو گذشته و از انجا به حمیل اباد و سپس باباکمال می رفت و با راه قبل یکی می شد اما در همانجا راهی به سوی فرسفج و از آنجا به سوی کنگاور رفته و با راهی که از همدان و اسدآباد به سوی کرمانشاه می رفت یکی شده و به سوی صحنه و بیستون و کرمانشاه می رفت و راهی دیگر با عبور از تنگ طایمه به سوی ده سرخه، طایمه، وسج و سپس خزل می رفت و از آنجا به راه نهاوند کرمانشاه پیوسته و با عبور از کنگاور کهنه به سوی صحنه و بیستون و کرمانشاه می رفت.

مطابق سفر نامه های ناصرالدین شاه و دیگر مقامات دربار قاجار گویا این راههای ملایر از مهمترین راه ارتباطی میان تهران و بغداد در عصر قاجار بودندکه کاروانهای متعدد در آن در حال تردد بوده و زائر سرا ها و کاروانسراها و ابنیه خیریه بسیار نظیر پل، آب انبار و جز آن در روستاهای سر راه ساخته شده بودند چنانکه حتی شادروان سیف الدوله در هنگام وقف اراضی و مایملک خود آن را در ازای پذیرایی رایگان از زوّار عتبات عالیات وقف می کند.

 قرار گرفتن کسب برکران این راه پر تردد موقعیت ویژه ای را برای رشد و توسعه آن فراهم آورد. به قول مورخان در عصر شاه عباس کسب مرکز فرماندهی و اداری دشت ملایر بوده و حکمران دشت ملایر با نام عوض بیگ در کسب ساکن بوده و از آنجا کلّ دشت را اداره می کرده است و از اثار وی را که تا اوایل قرن چهاردهم هجری بقایای آنها برقرار بود می توان به یخچال طبیعی، عمارت دیوانخانه و مسجد اشاره کرد. هنوز نیز اهالی کسب بخشی از روستا را با نام دیوخون(divekhon)  و دیوار عوض‌بگی می نامند که یادگار با شکوه عوض بیگ و عصر شاه عباس است.

مسجد جامع کسب نیز تا حدود سی سال پیش برقرار بود و زمانی که اهالی با تخریب مسجد جامع عوض بیگی در صدد ایجاد مسجد جامعی به سبک جدید برآمدند این یادگار دیرین عوض بیگ و شاه عباس را از میان بردند ولی هنوز کتیبه سر در آن را در مکانی امن نگه داری می شود. بر این کتیبه این شعر نوشته شده: به عهد شهنشاه گیتی پناه خدیو جهانگیر عباس شاه

تپه کسب:
تپه کسب مربوط به دوره اشکانیان_سده های اول و میانه دوران تاریخی پس ازاسلام است و در شهرستان ملایر _بخش جوکار_ روستای کسب واقع شده. این اثر در تاریخ 7 اسفند1386با شماره ثبت21647 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سایت اطلاع رسانی فرش ایران - کارپتور

چهارچنگ یا چارچنگ قدیم یکی از نقش های فرش در شهرستان ملایر با شهرتی جهانی است که به دست هنرمندان و فرش بافان شهرستان، در روستاهای کسب و ننج از توابع بخش جوکار بافته می شود.
فرش دستباف ننج ملایر یکی از فرش های بسیار پرطرفدار است. ننج در استان همدان و در شمال شهرستان ملایر واقع شده است و یکی از مراکز مهم قالیبافی ملایر بشمار می رود. در این میان روستای کسب بهترین فرش های این منطقه را تولید می کند و فرش دستباف کسب ملایر با طرح افشان و گل های پاشتری اش طرفداران فراوانی دارد.

این نقش شگفت انگیز با گره ترکی و یک پوده در اندازه های استاندارد 3*2 ، 4*3 و 3.5*5 بافته می‌شود،

چهارچنگ سبقه ای باستانی دارد و عمدتا با زمینه رنگ‌های گلخار و سورمه ای بافته می شود.

قالی های این نقشه در بازار به فرش کسب شهرت دارد.

اشاراتی در باب فرش ملایر:
فرش ملایر از فرش های اصیل و معروف استان همدان است. روستای ننج ، روستایی از شهرستان ملایر در استان همدان است، که دارای قدمتی تاریخی و بافتی کهن است و قالی بافی در آن یکی از مهم ترین صنایع دستی این روستا به شمار می‌رود. در فرش ملایر نقش و نگارها به صورت طرح های منتظم مانند لوزی، چهار ضلعی، و دیگر طرح های هندسی می باشد. رنگ آمیزی فرش های ملایر معمولا با استفاده از موی شتر رنگ نشده و پشم گوسفند رنگ شده، با زمینه های قرمز و آبی می باشد. یکی از ویژگی های فرش های ملایر این است که ریشه های این فرش معمولا بلند و پر از پشم می باشد. جنس پود نیز معمولا از پنبه است که به صورت تک پود بین گره های ترکی قالی قرار گرفته است.

از جمله مهمترین نواحی قالی بافی شهرستان ملایر، روستاهای شمالی آن از جمله حسین آباد از ندریان ، کسب و ننج و همچنین روستاهای شرق و جنوب شرق آن از جمله جوزان ، مانیزان ، میشن ، طائمه و بیغش است که سنت بافت در روستاهای گروه اول، همچنان ادامه گذشته است و گروه دوم به شیوه ی شهری بافی گرایش دارد

در یک نمای کلی  فرش دستباف ملایر به دو بخش اصلی تقسیم می گردد؛
1. فرش های منطقه شمالی و شرقی
2. فرش های نواحی جنوبی و غربی

در مناطق شمالی و شرقی شهرستان ملایر که مهمترین آنها حسین آباد و جوکار می باشد؛ اکثراً فرش های بافته شده یک پوده و با گره ترکی و در طرح شکسته می باشد که با طرح های ماهی هراتی و برخی طرح های ایلیاتی که از نقش های کردی و قفقاز نشأت می گیرند، بافته می شوند.
در این منطقه همچنین فرش دستباف ننج نیز یکی از فرش های بسیار پرطرفدار است که با استفاده از طرح افشان و گل های پاشتری اش طرفداران فراوانی را به خود جذب کرده است.

اما در مناطق جنوبی ملایر قالی بافی کاملاً متفاوت است و سنت های بافندگی مناطق فارس زبان از جمله استفاده از گره نامتقارن (گره فارسی) و کاربرد دو نخ پود و نقشه های متداول در فراهان و ساروق اجرا می شود و از رنگ های قرمز و آبی تیره و زرد کمرنگ به صورت رنگهای غالب در فرش های این ناحیه دیده می شوند.

در میان مراکز بافندگی جنوب ملایر روستاهای جوزان، علمدار، میشن، مانیزان شهرت بیشتری دارند. دهات گرجایی، بیغش و حمزه لو از جمله دهات معروف بعدی هستند که به داشتن طرحهای گل رزی وگردان و انگوری بزرگ مشهورند.

نکته مهم این که ویژگی اصلی فرشهای نوع اول يك پوده و ضخيم و فرشهای نوع دوم كه فرش جوزان بهترين نماينده آن می باشد، دو پود و ريزباف تر است.

گروه سوم نیز وجود دارد که نسبت به دو گروه دیگر از وسعت بسیار کمتری برخوردار است. برخی از فرش های دستباف ملایر دارای سه ترنج مرکزی است که به سبک قفقازی بسیار شبیه است و در منطقه به آنها ارمنی باف نیز گفته می شود و دلیل این موضوع اعزام اجباری ارمنیان ایروان در قرن هفدهم به این منطقه و اسکان آنان می باشد.

درباره تاریخ کسب:
در عصر صفوی عبور کاروانهای زوّار از قسمتهای مختلف شرق، مرکز و غرب ایران به سوی عراق رهسپار می شدند. دشت پهناور ملایر معبر زوّار بخشهای مرکزی و شرقی ایران بود و مسافران تهران و اصفهان جهت رسیدن به مقصد ناچار از این دشت عبور می کردند. چون بهترین، ایمن ترین و کوتاهترین مسیر برای رسیدن به عتبات، راه قصر شیرین بود و ملایر بر سر این راه قرار داشت آنچنانکه سیّاحان و مسافران متعددِ این راه نوشته اند مسیر اصلی این راه از سه مسیر اصلی یا از سه قسمت وارد دشت ملایر می شد و پس از عبور از دشت، در منتهی إلیه شمال غربی آن به هم پیوسته و یکی شده و بعد از اندک مدتی وحدت مسیر مجدداً از هم جدا و یک راه به سوی نهاوند و راهی دیگر به سوی فرسفج (پراسپه) تویسرکان خارج می شد یک راه از اصفهان و اراک به حصار و سپس به پری و بعد به گوراب آمده و از آنجا به محل کنونی شهر ملایر(دولت آباد) می آمد و راه دیگر نیز از استان مرکزی گذشته و با عبور از چرّاء به خنداب، بابارئیس و ازنا آمده و به دولت آباد می رسید و سپس با راه اول یکی شده و با عبور از وسط چمن ملایر به سوی (باباکمال کنونی) می رفت و راه سوم که در دورۀ قاجار اهمیت بیشتری یافته و پر تردد تر شده بود از دشت فراهان به دشت چرّاء آمده و با عبور از قره تگینی به قوزان، ننج و کسب آمده و سپس از جوکار و حسین اباد شاملو گذشته و از انجا به حمیل اباد و سپس باباکمال می رفت و با راه قبل یکی می شد اما در همانجا راهی به سوی فرسفج و از آنجا به سوی کنگاور رفته و با راهی که از همدان و اسدآباد به سوی کرمانشاه می رفت یکی شده و به سوی صحنه و بیستون و کرمانشاه می رفت و راهی دیگر با عبور از تنگ طایمه به سوی ده سرخه، طایمه، وسج و سپس خزل می رفت و از آنجا به راه نهاوند کرمانشاه پیوسته و با عبور از کنگاور کهنه به سوی صحنه و بیستون و کرمانشاه می رفت.

مطابق سفر نامه های ناصرالدین شاه و دیگر مقامات دربار قاجار گویا این راههای ملایر از مهمترین راه ارتباطی میان تهران و بغداد در عصر قاجار بودندکه کاروانهای متعدد در آن در حال تردد بوده و زائر سرا ها و کاروانسراها و ابنیه خیریه بسیار نظیر پل، آب انبار و جز آن در روستاهای سر راه ساخته شده بودند چنانکه حتی شادروان سیف الدوله در هنگام وقف اراضی و مایملک خود آن را در ازای پذیرایی رایگان از زوّار عتبات عالیات وقف می کند.

 قرار گرفتن کسب برکران این راه پر تردد موقعیت ویژه ای را برای رشد و توسعه آن فراهم آورد. به قول مورخان در عصر شاه عباس کسب مرکز فرماندهی و اداری دشت ملایر بوده و حکمران دشت ملایر با نام عوض بیگ در کسب ساکن بوده و از آنجا کلّ دشت را اداره می کرده است و از اثار وی را که تا اوایل قرن چهاردهم هجری بقایای آنها برقرار بود می توان به یخچال طبیعی، عمارت دیوانخانه و مسجد اشاره کرد. هنوز نیز اهالی کسب بخشی از روستا را با نام دیوخون(divekhon)  و دیوار عوض‌بگی می نامند که یادگار با شکوه عوض بیگ و عصر شاه عباس است.

مسجد جامع کسب نیز تا حدود سی سال پیش برقرار بود و زمانی که اهالی با تخریب مسجد جامع عوض بیگی در صدد ایجاد مسجد جامعی به سبک جدید برآمدند این یادگار دیرین عوض بیگ و شاه عباس را از میان بردند ولی هنوز کتیبه سر در آن را در مکانی امن نگه داری می شود. بر این کتیبه این شعر نوشته شده: به عهد شهنشاه گیتی پناه خدیو جهانگیر عباس شاه

تپه کسب:
تپه کسب مربوط به دوره اشکانیان_سده های اول و میانه دوران تاریخی پس ازاسلام است و در شهرستان ملایر _بخش جوکار_ روستای کسب واقع شده. این اثر در تاریخ 7 اسفند1386با شماره ثبت21647 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.