تخت‌بافته هاانواع

جاجیم‌بافی؛ هنری جهانی در خراسان جنوبی اما در تار و پود مشکلات

توسعه هنر جاجیم بافی در قائنات نیازمند صنایع تکمیلی و تهیه آسان‌تر مواد اولیه است. مراکز مهم بافت جاجیم در استان، روستای حسین آباد خوسف، روستاهای درح و لانو شهرستان سربیشه و در قاینات روستاهای روم، اسلام آباد، اوج نیک، تیغدر، بیهود و تا حدودی تمام روستاهای شهرستان و روستاهای فدشک، برک و سلطانی بیرجند هستند.

جاجیم که در اصطلاح محلی به آن "جاجم" گفته می شود، یکی از هنرهای خاص مناطق کردنشین و ترک نشین است که امروزه در بیشتر نقاط کشور بافته می شود. در خراسان جنوبی ساکنان نقاط روستایی بیرجند، نهبندان، سربیشه و به ویژه قاینات به بافت این محصول مبادرت می کنند.

جاجیم دست بافته ای شبیه پلاس و گلیم با نقش های راه راه است که مانند دیگر دست بافته ها به عنوان زیرانداز نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این هنر دست پرز ندارد و با نخ های رنگین پنبه ای یا پشمی بافته می شود که البته امروزه برای بافتن آن در برخی موارد از نخ کاموا هم استفاده می‌شود.

در این استان از قدیم بافت طرح های دارای نقش و ساده رایج بوده است و طرح های نقش دار نیز چند نوع دارد که از جمله می توان به تمام گل، نیم گل، نیم ساده، تسمه، دندان موشی و لبه دور اشاره کرد.

در این منطقه برای چله کشی جاجیم پس از محاسبه طول آن ۳ میخ که تشکیل مثلث متساوی الساقین می دهد با فاصله ای به متراژ جاجیم به زمین می کوبند، برای این کار حداقل ۳ نفر به منظور نظارت بر دواندن چله، کجوبندی (گله بندی) نخ های تار (قیبه)، نفر سوم یا چهارم و پنجم برای دور دادن گلوله های نخ با رنگ خاص به دور میخ ها حاضر می‌شوند.

پس از چله کشی دار، عملیات بافت متشکل از بالا و پایین شدن نخ های مشخص در هر مرحله پودکشی و سپس کوبیدن دم ایجاد شده است.

در دارهای افقی سنتی تمام طول جاجیم که حدود ۸ تا ۱۲ متر است به یکبار بافته می شود و نیازی به جمع کردن و پیچاندن آن به دور نورد نیست و چله کشی در محیط های روباز با مساحت کافی انجام می‌شود. نقش جاجیم راه راه رنگی است و رنگ های سبز، زرد، قرمز، سفید و بنفش بیشتر از دیگر رنگ‌ها در آن به چشم می‌خورد.      

روستایی در این استان وجود دارد که مهد جاجیم است. هاجر خانم از ۱۶ سالگی بافنده جاجیم است، او در روستای روم شهر قائنات زندگی می‌کند، جایی که در هر خانه را که بزنید صدای دار جاجیم و کار و تلاش به گوش می‌رسد. جاجیم‌های سنتی و زیبای این روستا با زحمت فراوان بافته می‌شود زیبایی جاجیم‌ها به رنگ‌های متنوع و نقوش مختلف است و تلاش یک روز بافندگی بانوان این روستا برابر یک متر بافت جاجیم است.

هاجر خانم می‌گوید: ابتدا پشم را می‌ریسیم و پس از آماده شدن مواد نخ شروع به رنگ‌ریزی گیاهی می‌کنیم، گیاهان مورد نیاز را نیز از صحرا تهیه کرده و طرح‌های نقش بسته بر روی جاجیم‌ها را نیز از ذهن خود پیاده می‌کنیم و نکته حائز اهمیت این است که در بافت جاجیم ها به دلیل استفاده از نخ پشم دقت بسیار باید کرد.

کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند: تهیه مواد اولیه برای صنعتگر بی نهایت سخت و سبب کندی کار می‌شود. هرچند از جاجیم محصولاتی در استان مثل کیف و زیرانداز تهیه می‌شود اما راه پیشرفت و کسب درآمد در زمینه صنایع تکمیلی در این رشته صنعتی باز است‌.

زهره اسدپور، سرپرست معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی نیز به ایسنا گفت: در حال حاضر بیشتر جاجیم به صورت رولی تولید و به فروش می‌رسد و جای تولیدات تکمیلی خالی احساس می شود، کسانی که تمایل دارند در این حوزه اشتغال آفرینی داشته باشند می‌توانند از حمایت‌های اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی بهره مند شوند.

وی با بیان اینکه ۲۵۰ صنعتگر در سراسر خراسان جنوبی بافنده جاجیم هستند، تنها در شهرستان قائنات در ۳۰
منطقه روستایی و شهری بانوان تولیدکننده جاجیم هستند

اسدپور ادامه داد: گروه‌های نساجی‌ سنتی، بافته‌های‌ داری، گوهرسنگ‌ها، چرم و چوب از پرطرفدارترین گروه‌های صنایع‌ دستی استان در سال جاری برای صدور مجوز بوده‌اند.

وی بیان کرد: فعالان و علاقه‌مندان حوزه صنایع‌ دستی می‌توانند با مراجعه به سامانه هوشمند صدور مجوز به نشانی http://my.mcth.ir/ مدارک لازم را بارگذاری و پس بررسی و تایید توسط کارشناسان، مجوز مربوطه را دریافت کنند.

اگر این مطلب را می‌پسندید از طریق لینک‌های زیر در شبکه‌های اجتماعی به سایر علاقه مندان همرسانی کنید!

دیدگاه ها

  • هنوز دیدگاهی ثبت نشده است!

نظرات شما:

  • نظرات حاوی هرگونه توهین و یا نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظرات به غیر از زبان فارسی و یا غیر‌مرتبط با مطلب، منتشر نمی‌شود.